Abdullah SAĞLAM

GİRİŞ

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinde sayılan kurumların kazançları kurumlar vergisine tabi tutulmaktadır. Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanmakta ve safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanmaktadır.

Safi kurum kazancın tespitinde indirimi kabul edilen giderlere 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde yer verilmiştir. Ayrıca yine kazancın tespitinde Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8’inci maddesinde belirtilen giderler Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde belirtilen giderlere ilave olarak indirilebilecektir.

Kurumlar vergisi mükellefleri, safi kurum kazancının tespitinde indirimi kabul edilmeyen ödemelere ilişkin olarak Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11’inci maddesinde belirtilen açıklamaları dikkate alacaktır.

Kurumlar vergisinden muaf olan kurumlara Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesinde yer verilmişken vergi dışı bırakılan kazanç unsurlarına ise aynı Kanun’un 5’inci maddesinde yer verilmiştir. Yine belirli süreli istisna kazançlarına ise anılan Kanun’un geçici maddelerinde yer verilmiştir.

Öte yandan elde edilen kurum kazancı ile doğrudan ilişkili olmasa da kanun koyucu bazı ödeme ve unsurların belirli sınır ve şartlarda beyanname üzerinden indirimini kabul etmiştir. Mükellefler tarafından beyanname üzerinde indirim konusu yapılacak ödeme ve unsurlara Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu maddede belirtilen ödeme ve unsurlar kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından sırasıyla indirilebilecektir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6’ncı maddesi gereğince kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri geçerli olduğundan anılan kanunda ilgili kazanç türünün tespitine ilişkin açıklamalara dikkat edilmesi gerekmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu’na göre ticari kazanç, Vergi Usul Kanunu hükümlerine ve söz konusu kanunda yazılı gerçek (Bilanço veya işletme hesabı esası) veya basit usullere göre tespit edilmektedir.

Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce; işletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilirken işletmeden çekilen değerler ise farka ilave edilmektedir.

Ticari kazancın bu şekilde tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ait hükümleri ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 40 ve 41’inci maddeleri hükümlerine uyulur.

Buna göre mükellefler kurum kazancının tespitinde Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ilişkin hükümlerine de riayet etmek zorundadırlar.

Bu çalışmamızda Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu’nda yer alan düzenlemeler dikkate alınarak kurum kazancının beyanı uygulama örneği ile birlikte açıklanmıştır.

UYGULAMA ÖRNEĞİ

Kanuni ve iş merkezi Ankara’da bulunan Çankaya Vergi Dairesinin 111 111 1111 vergi kimlik numaralı mükellefi (A) Mobilya Ltd. Şti.(bundan sonra mükellef kurum olarak anılacaktır.) Cumhuriyet Mahallesi 1396. Sokak No:12 Ankara adresinde mobilya satışı faaliyeti ile iştigal etmektedir. Mükellef kurumun 2021 hesap döneminde gerçekleştirdiği işlemlere ait bilgiler aşağıdaki gibidir.

1-Mükellef kurumun ticari bilanço karı 2.500.000 TL’dir.

2-Mükellef kurum tarafından 2021 hesap döneminde ticari bilanço karının tespitinde gider yazılan ödeme ve unsurların bir kısmı aşağıdaki gibidir.

a-Mükellef kurum ortaklarından olan Bay (A)’nin eşi şirkette mali müdür olarak çalışmaktadır. Mükellef kurum, ortağın eşine 2021 yılında 240.000 TL ücret ödemesi yapmıştır.

b- Mükellef kurum, yönetim kurulu başkanına tahsis edilmek üzere 01.07.2021 tarihinde nihai satış fiyatı 1.500.000 TL olan X marka binek aracını satın almıştır. Araca ilişkin KDV ve ÖTV tutarı olan 750.000 TL’nin tamamı mükellef kurum tarafından doğrudan gider yazılmış olup geriye kalan tutar için de %20 üzerinden hesaplanan 150.000 TL amortisman gideri olarak kayıtlarına intikal ettirilmiştir.

c-Üretim departmanında çalışan 3 işçinin barınması için Memur (G)’ye ait olan daire aylık 3.000 TL karşılığında kiralanmıştır.

d-Mükellef kurum 150.000 TL ödeyerek satın aldığı 2.000 adet çocuk bezini Hatay ilinde faaliyet gösteren ve tüzüğünde gıda bankacılığı faaliyetinde bulunabileceğine ilişkin ibare bulunan (HYT) Vakfı'na bağışta bulunmuştur.

e- Mükellef kurum Amerika’da mobilya sektöründe faaliyette bulunan (AWZ) A.Ş. şirketinin %50 ortağıdır. (AWZ) A.Ş.nin 2019 ve 2020 yılı faaliyetleri zararla sonuçlanması nedeniyle bu zararın karşılanması için mükellef kurum tarafından 500.000 TL sermaye transferi olarak gönderilmiştir. Mükellef kurum 31.12.2021 tarihinde Amerika’da bulunan ortaklıktan bedelsiz olarak çekilmiş olup sermaye desteği olarak ödediği 500.000 TL’yi de gider hesaplarına aktarmıştır.

f-Mükellef kurum, Bayan (J)’den olan 8.000 TL’lik alacağını noter aracılığıyla birden fazla defada talep etmiştir. Mükellef kurum söz konusu bu tutar için karşılık ayırmıştır.

g-Mükellef kurum tarafından 2021 hesap döneminde yaptığı borçlanmalara ve ödediği faizlere ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.

Mükellef kurumun hisselerinin %25’i Bay (A)’ya, %25’i Bay (B)’ye ve %50’si (X) Tic. A.Ş. ye aittir. Yine (C) Ltd. Şti.nin %25 hissesi Bay (A)’ya aittir.