Özdem SATICI TOPRAK

I-GİRİŞ

Ülkemizdeki kooperatiflerin kuruluş işlemleri farklı bakanlıklar nezdinde yapılmaktadır. Halihazırdaki düzenlemelere göre tarımsal amaçlı kooperatifler ile tarım kredi kooperatiflerinin kuruluş işlemleri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, yapı kooperatiflerinin kuruluş işlemleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ve bunların dışında kalan kooperatifler ile tarım satış kooperatiflerinin kuruluş işlemleri Gümrük ve ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.(1) Kooperatifler özel hukuk tüzel kişisi olmakla birlikte bu kurumların kuruluş işlemleri anılan bakanlıklar ve ticaret müdürlükleri nezdinde bir takım girişimlerin yerine getirilmesine bağlıdır.

II-KURUCU ORTAK SAYISI

Kooperatifler Kanunu’na göre bir kooperatifin kurulabilmesi için öncelikle 7 gerçek veya tüzel kişinin bir araya gelmesi gerekmektedir.(KK Md.2/1) Ancak, bazı kooperatif türleri için özellikle asgari ortak sayısı konusunda farklı düzenlemeler söz konusudur. Örneğin, bir tarım satış kooperatifinin kurulabilmesi için en az otuz üreticinin, bir tarım satış kooperatifleri birliğinin kurulabilmesi için en az üç tarım satış kooperatifinin bir araya gelmesi şarttır.(2) Yine tarım kredi kooperatiflerinin kurulabilmesi için de en az otuz üreticinin katılımı gerekmektedir.(3) Bununla birlikte, ilgili Bakanlıkların kooperatif kuruluşu için asgari ortak sayısı belirleme yetkileri bulunduğundan (KK Md.2/1), bazı kooperatif türleri için asgari ortak sayısı yetkili idare tarafından belirlenmiştir. Örneğin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca esnaf sanatkarlar kredi ve kefalet kooperatiflerinin kuruluşunda en az 1.000, belediyeleri büyükşehir statüsünde olan illerin diğer ilçelerinde en az 500, belediyeleri büyükşehir stattisünde olmayan illerin merkez ilçesinde en az 500, diğer ilçelerinde ise en az 250 esnaf veya sanatkar tarafindan kurulacağı yönünde düzenleme yapılmıştır.(4) Diğer yandan, ortak sayısının azami sınırı ile ilgili bir belirleme ise bulunmamaktadır.

III-KURULUŞ İŞLEMLERİ

Belirttiğimiz üzere, bir kooperatifin kurulabilmesi için gereken asgari ortak sayısının sağlanması kuruluş işlemlerinin öncelikli şartını oluşturmaktadır. Bununla birlikte, kuruluşu gerçekleştirecek ortakların Kooperatifler Kanunu’nda yer alan genel ortaklık şartları ile kurulacak kooperatifin türüne göre aranacak özel şartları da taşımaları gerekmektedir.(KK Md.8) Zira, kooperatifler yolcu-yük taşımacılığgından yetiştirdikleri tarım ürünlerini pazarlamaya, tüketim (market) kooperatifçiliğinden turizm hizmetlerine kadar geniş yelpazede faaliyet gösteren kuruluşlar olduklarından her kooperatifin türüne göre ortaklarda aranacak şartlar da değişmektedir. Ancak kooperatife ortak olacak kişilerin fiil (medeni hakları kullanma) ehliyetine(5) sahip olmaları tüm kooperatif türleri için bağlayıcı olan bir düzenleme olduğundan bu şartın tüm kooperatif ortakları açısından sağlanmış olması gerekmektedir.(KK Md.8) Buna göre, esnaf sanatkarlar kredi kefalet kooperatifi’nin kurulabilmesi için kurucu ortakların esnaf veya sanatkar olması, taşıma kooperatiflerini kuracak ortakların bu işi meslek edinmiş olmaları, tarım kredi kooperatifini kuracak olanların Kooperatifin çalışma alanı içinde, tarımsal üretim yapması veya tespit edilecek esas ve ölçülerde büyük ve küçükbaş hayvancılık, kümes hayvancılığı, seracılık, arıcılık, ipekböcekçiliği, balıkçılık, yaş meyve ve sebze üreticiliği ve benzer konulardan herhangi birinde üretim faaliyetinde bulunması gerektiğinden kuruluş işlemleri esnasında bu şartların sağlandığının belgelendirilmesi şarttır.

Kooperatifin kuruluşu, kurucu ortaklarca imzalanacak bir ana sözleşme ile yapılmaktadır. (KK Md.2/1) Kooperatiflerin ilgili bakanlıklarca hazırlanan örnek (tip) ana sözleşmeleri kabul etmek gibi bir zorunluluğu bulunmamakla birlikte uygulamada birçok kooperatif tarafından bu ana sözleşmeler tercih edilmektedir.