Özkan ARSLAN

1-GİRİŞ

21/10/2021 tarihinde kabul edilen 7339 sayılı Kooperatifler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu’nun 9’uncu maddesi uyarınca Ticaret Bakanlığınca çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatifler dış denetime (bağımsız denetim) tabi tutulmuştur. Maddenin gerekçesinde, etkin bir denetim için, dünya kooperatifçiliğinin Almanya, Japonya, Kanada, İspanya, Polonya ve İtalya gibi başarılı örneklerinde bulunan zorunlu dış denetim sisteminin ülkemizde de uygulamaya geçirilmesinin hedeflendiği ifade edilmiştir.

Dış denetime ilişkin usul ve esaslar, denetçilerin nitelikleri, uyacakları etik ilkeler, görev ve yetkileri, seçilmeleri, görevden alınmaları veya ayrılmaları, denetimin ve denetim raporlarının içeriği ve raporun genel kurula sunulması ile üst kuruluşların yetkilendirilmesine ilişkin hususlar 01/02/2022 tarihli ve 31737 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik” (KDY) ile düzenlenmiştir.

Ticaret Bakanlığı’nın yayımladığı 2021 Yılı Aralık Ayı Veri Bülteni’ne göre, 31/12/2021 tarihi itibariyle Ülkemizde 29.940 adet kooperatif bulunmaktadır. Bu çalışmamızda, hangi kooperatiflerin dış denetim kapsamında oldukları, kimlerin kooperatiflerin dış denetiminde yetkili olacakları ile dış denetimin kapsamının neleri içereceği ortaya konulmuştur.

2- DIŞ DENETİME TABİ OLAN KOOPERATİFLER

KDY’nin 15’inci maddesinde hangi kooperatiflerin dış denetime tabi olacakları belirlenmiş olup aşağıda maddeler halinde sayılan kooperatifler dış denetime tabi tutulmuştur.

(1) Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri.

(2) Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler.

(3) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler.

(4) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.

Kooperatifler art arda iki hesap döneminde 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı şartını sağlamaları durumunda, müteakip hesap döneminden itibaren dış denetime tabi olacaklardır. Kooperatiflerin yıllık net satış hasılatı hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan son iki hesap dönemine ilişkin bilanço ve gelir tablosu dikkate alınacaktır. Art arda iki hesap döneminde yıllık net satış hasılatı 30 milyon Türk lirasının altında kalan kooperatifler ise müteakip hesap döneminden itibaren dış denetim kapsamından çıkarılacaktır. Ancak müteakip dönemde bu şartı sağlaması durumunda bir sonraki dönemde dış denetim kapsamına dahil olacaktır.

Kooperatiflerin yıllık net satış hasılatının hesaplanmasında varsa bağlı ortaklıklarının ve iştiraklerinin yıllık net satış hasılatı da dikkate alınacaktır.

Dış denetime tabi olduğu halde söz konusu denetimi yaptırmayan kooperatiflerin finansal tabloları, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararları geçersiz olacaktır.

2’nci, 3’üncü ve 4’üncü madde kapsamında yer alan kooperatiflerin sayıları hakkında bir bilgi edinilememekle birlikte ülkemizde 1’inci madde kapsamında yer alan kooperatif sayısı 2.916 adettir. (Tarım satış kooperatifi: 305, tarım kredi kooperatifi: 1.615, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifi: 965, pancar ekicileri kooperatifi: 31)

3- KOOPERATİFLERİN DIŞ DENETİMİNİ YAPACAK OLANLAR VE DIŞ DENETİMİN KAPSAMI