YARGITAY İÇTİHADI BİRLEŞTİRME BÜYÜK GENEL KURULU 

ESAS NO : 2020/2

KARAR NO : 2021/3

I-GİRİŞ

A-İçtihatları Birleştirme Başvurusu

Yargıtay Birinci Başkanlığı evrak kaydına 26.03.2018 tarihi ve 8448 sayısı ile kaydedilen dilekçe ile kooperatiflerin/yapı kooperatiflerinin tacir/ticaret şirketi sayılıp sayılamayacağı hususunda Yargıtay (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesi, (Kapatılan) 15. Hukuk Dairesi ve (Kapatılan) 23. Hukuk Dairesi ile Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 12. Hukuk Dairesi, (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesi ve (Kapatılan) 20. Hukuk Dairesi kararları arasında içtihat ve uygulama farklılığı nedeniyle görüş ayrılığı bulunduğunu belirtilerek içtihatların birleştirilmesine karar verilmesi talep edilmiştir.

B- İçtihatları Birleştirmenin Konusu

Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulunca 06.02.2020 tarihinde, kooperatifin tacir sıfatı konusunda Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 12. Hukuk Dairesi, (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesi ve (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesi içtihatları ile Yargıtay (Kapatılan) 15. Hukuk Dairesi, (Kapatılan) 20. Hukuk Dairesi ve (Kapatılan) 23. Hukuk Dairesi içtihatları arasında görüş aykırılığı bulunduğu ve farklı uygulamaların sürdürüldüğü sonucuna varıldığından; aykırılığın içtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulunca giderilmesi gerektiğine karar verilmiştir.

1. Kooperatiflerin tacir olduklarına dair 11. Hukuk Dairesi, 12. Hukuk Dairesi, (Kapatılan) 14, Hukuk Dairesi ve (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesi görüşleri;

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi görüş yazısında; 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun (1163 sayılı Kanun) kooperatifin tanımını yapan 1. maddesinde kooperatifin “teşekkül” olduğu belirtilmiş iken 2004 yılında 5146 sayılı Kanun ile anılan maddede yapılan değişiklik sonrasında kooperatifler “ortaklık” olarak tanımlanmış olup 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (6102 sayılı TTK) 124. maddesinde ticaret şirketleri arasında kooperatiflerin de sayıldığı, 6102 sayılı TTK’nin 16/1. maddesinde ticaret şirketlerinin kanunen tacir olarak kabul edildikleri ve tacir olmanın hüküm ve sonuçlarına tabi kılındıkları (6102 sayılı TTK m. 18-24), 1163 sayılı Kanun’un 99. maddesindeki düzenlemede bu kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davalarının, tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın ticar1 dava sayılacağının düzenlendiği, bu nedenlerle kooperatiflerin tacir oldukları, aksi yöndeki Daire kararlarının istikrarlı olmaları halinde içtihatların birleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi görüş yazısında; 6102 sayılı TTK’nin 124. maddesinde yapılan düzenleme ile kooperatiflerin ticaret şirketi olarak düzenlendikleri, ticaret şirketlerinin de kanunen tacir olmanın hüküm ve sonuçlarına tabi tutuldukları (6102 sayılı TTK m. 18-24), bu sebeple kooperatiflerin ticaret şirketi ve dolayısıyla tacir oldukları, aksi yöndeki Daire kararlarının istikrarlı olmaları halinde içtihatların birleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yargıtay (Kapatılan) 14. Hukuk Dairesi görüş yazısında; 6102 sayılı TTK’nin 124. maddesinde kooperatiflerin ticaret şirketi sayıldığı, her iki tarafından ticari işletmesi ile ilgili hususlardan doğan hukuk davalarının ve çekişmesiz yargı işlerinin ticar1 dava sayılacağı (6102 sayılı TTK m.4/1), bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye tacir denileceği (6102 sayılı TTK m. 12/1), 1163 sayılı Kanun’un 99. maddesine göre anılan kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davalarının, tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın ticar1 dava sayılacağı, kooperatifin ticaret şirketi ve dolayısıyla tacir olduğu hususunda diğer Daireler ile içtihat farklılığının bulunmadığı, bu sebeple içtihatların birleştirilmesine gerek olmadığı belirtilmiştir.

Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesi görüş yazısında; 6102 sayılı TTK’nin 4. maddesinde ticar1 davaların sayıldıkları, aynı Kanun’un 12. maddesinde tacirin tanımı yapılarak gerçek ve tüzel kişi olabileceğinin belirtildiği, yine aynı Kanun’un 16. Maddesinde tüzel kişi tacirin tanımının yapıldığı, diğer yandan 6102 sayılı TTK’nin 124. maddesinde kooperatiflerin ticaret şirketi olduklarının açıkça hükme bağlanarak tartışmanın sonlandırıldığı, bu sebeple kooperatiflerin tacir oldukları, Daireler arasında içtihat farklılıkları bulunduğundan içtihatların Dairelerinin kararları doğrultusunda birleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

2. Kooperatiflerin tacir olmadıklarına dair (Kapatılan) 15. Hukuk Dairesi, (Kapatılan) 20. Hukuk Dairesi ve (Kapatılan) 23. Hukuk Dairesi görüşleri;

Yargıtay (Kapatılan) 15. Hukuk Dairesi görüş yazısında; kooperatifin tanımının yapıldığı 1163 sayılı Kanun’un 1. maddesine kooperatifin tacir sayılmasına yönelik açıklığın bulunmadığı, kooperatiflerde ticaret şirketlerinden farklı olarak kazanç elde edip bunları ortaklar arasında paylaştırma amacının olmadığı, kooperatiflerin amaçlarının kâr elde etmekten ziyade sosyal yönü ağır basan ortaklıklar olduğu, 6102 sayılı TTK’nin 124/1. maddesinde kooperatif ticari şirketler arasında sayılmış ise de aynı maddenin 2. fıkrasındaki düzenlemede sermaye şirketleri arasında sayılmadığı, bu sebeple kooperatifleri tacir kabul ederek tacir olmanın sonuçlarıyla sorumlu tutmanın kanunun amacına uygun olmadığı, Yargıtay uygulamalarında sadece 1163 sayılı Kanun’un uygulamasından doğan davaların Asliye Ticaret Mahkemelerinde görüleceğinin düzenlendiği, bu sebeple kooperatiflerin/konut yapı kooperatiflerinin tacir olmadığı, aksi yöndeki diğer Daire içtihatlarının mevcudiyeti nedeniyle içtihatların birleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yargıtay (Kapatılan) 20. Hukuk Dairesi görüş yazısında; kooperatifin tanımının yapıldığı 1163 sayılı Kanun’un 1. maddesine kooperatifin tacir sayılmasına yönelik bir açıklığın bulunmadığı, 6102 sayılı TTK’nin 124/2. maddesinde kooperatifin sermaye şirketleri arasında sayılmadığı, konut yapı kooperatiflerinin ticari işletmeleri bulunmadıklarından ticaret şirketi ve tacir olmadıkları belirtilmiştir.

Yargıtay (Kapatılan) 23. Hukuk Dairesi görüş yazısında; kooperatifin tanımının yapıldığı 1163 sayılı Kanun’un 1. maddesine kooperatifin tacir sayılmasına yönelik açıklığın bulunmadığı, kooperatiflerde ticaret şirketlerinden farklı olarak kazanç elde edip bunları ortaklar arasında paylaştırma amacının olmadığı, kooperatiflerin amaçlan kâr elde etmekten ziyade sosyal yönü ağır basan ortaklıklar olduğu, 6102 sayılı TTK’nin 124/1. maddesinde kooperatif ticari şirketler arasında sayılmış ise de aynı maddenin 2. fıkrasındaki düzenlemede sermaye şirketleri arasında sayılmadığı, 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu’nun 1/2. maddesinin “Tarımsal amaçlı kooperatifler hariç olmak üzere; ortak ürünleri üzerinde ticaret ve komisyonculuk yapanlar, faizle para veya mal olarak kredi verenler bu kooperatiflere giremezler” şeklindeki düzenlemesi uyarınca kooperatifleri tacir kabul ederek tacir olmanın sonuçlarıyla sorumlu tutmanın kanunun amacına uygun olmadığı, aksi yöndeki kabulün kooperatiflerin ticari kazanç elde etme amacına yönelik hareket etmeleri sonucunu doğuracağı, bu durumun T.C. Anayasasında da yer alan kooperatifçiliğin amacına uygun düşmeyeceği, bu sebepler kooperatiflerin tacir sayılmadığı, aksi yöndeki diğer Daire içtihatları nedeniyle içtihatlarının birleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

E. Hukuk Genel Kurulu’nun görüşü;

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu görüş yazısında; kooperatifin tacir sayılması hususunda Daire kararları arasında mevcut görüş aykırılıkları nedeniyle içtihatların birleştirilmesinin uygun olacağı belirtilmiştir.

II-ÖN SORUN

İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulundaki görüşmeler sırasında, esasa ilişkin görüşmeye geçilmeden önce içtihatları birleştirmenin konusunun “Yapı Kooperatiflerinin tacir sayılıp sayılmayacağı’’ şeklinde değiştirilmesi hususu ön sorun olarak tartışılmış, Büyük Genel Kurulda ön sorunun bulunmadığı sonucuna 12.11.2021 tarihinde gerçekleştirilen üçüncü oylamada oy çokluğu ile karar verilerek içtihadı birleştirme konusunun esasının incelenmesine geçilmiştir.

İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KONUSU İLE İLGİLİ KAVRAM, KURUM VE YASAL DÜZENLEMELER

A-Kooperatif