Fehmi EGE

GİRİŞ
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 21. maddesi ile binaların konut olarak kiraya verilmesi sonucunda elde edilen gelirlerin bir bölümü, düzenlemede ifade edilen şartlar altında gelir vergisinden istisna kılınmıştır. Bahse konu yasal düzenlemenin metni aşağıdaki gibidir;
“Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 1.500.000.000 lirası gelir vergisinden müstesnadır. (324 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2024 yılı için 33.000 TL) İstisna haddi üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu istisnadan yararlanılamaz.
Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile istisna haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarı aşanlar bu istisnadan faydalanamazlar.”
1.Konut Kira Geliri İstisnası Nedir?
Konut kira geliri istisnasını, binaların mesken şeklinde kiraya verilmesi sonucunda elde edilen hasılatın GVK 21. maddesinde yapılan düzenleme ile belli bir tutara kadar olan kısmının gelir vergisinden müstesna tutulması şeklinde ifade edebiliriz. Bahse konu istisna, hasılata tanınan bir istisna olup 323 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2023 yılı için istisna tutarı 21.000 TL (324 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2024 yılı için 33.000 TL) olarak belirlenmiştir.
Elde edilen gelirin istisna tutarının altında kalması halinde ve eğer istisna hükümlerinden yararlanmaya da engel bir hal yoksa mükellefiyet türünün tam veya dar olması gelirin beyan edilmemesi durumunu değiştirmemekte ancak her iki mükellefiyet türünün beyan etmeme gerekçesi birbiri ile aynı temele dayanmamaktadır. Tam mükellef(1) gerçek kişiler istisna tutar sınırı altında gelir elde etmeleri durumunda, istisnadan yararlanma şartlarını da ihlal etmiyorlarsa, GVK 86/1-a hükmü(2) gereğince bu kazançları için beyan vermeyecek ayrıca başkaca kazançları nedeni ile beyanname vermeleri halinde de istisna haddi altındaki konut kira gelirlerini bu beyannamelere dahil etmeyeceklerdir. Aynı haldeki dar mükelleflerin(3) beyan vermeyecek olmalarına dayanak ise Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanmış olan “Türkiye’de Yerleşmiş Olmayanlar (Dar Mükellefler) İçin Kira Geliri Rehberi(4)” ile yapılan düzenlemedir.
2.İstisnadan Yararlanılamayacak Durumlar
2.1.Beyan Vermeme ve/veya Eksik Beyan Verme
İstisna uygulamasından istifade edebilmek için istisna tutarı üzerinde konut kira geliri elde edenlerin, elde edilen hasılatı tam olarak beyan etmeleri gerekmektedir. Beyanname verilmemesi veya gelirin eksik beyan edilmesi halinde yapılacak tarhiyatlarda istisnadan yararlanılamayacaktır. Bununla beraber, 286 seri no’ lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan düzenleme gereğince önceki cümlemizde ifade ettiğimiz durumda olanların, herhangi bir tespit yapılmadan önce pişmanlık ve ıslah hükümleri dahil olmak üzere mesken kira gelirini süresinden sonra beyanname ile beyan etmeleri halinde istisnadan yararlanılabilecekleri belirtilmiştir.
2.2. Ticari, Zirai veya Mesleki Kazancın Yıllık Beyan İle Bildirilmesi
Ticari, zirai ve mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar GVK’ nın 21. maddesinin ikinci fıkrasında yapılan düzenleme gereğince istisnasından yararlanamayacaklardır. Burada birtakım özellikli hususlar mevcut olup bunların bir bölümü aşağıdaki gibidir.
GVK’ nın 18. maddesinde belirtilen mahiyetteki faaliyetleri kapsamında serbest meslek kazancı elde edenler maddedeki şartları sağlamaları halinde yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecek olup bu gibiler şartların varlığı halinde konut kira geliri istisnasından yararlanabileceklerdir. Bununla beraber, madde kapsamındaki kazançları toplamı GVK’ nın 103. maddesinin dördüncü diliminde yer alan tutarı aşanlar bu kazançları için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermekle yükümlü olacaklarından konut kira geliri istisnasından yararlanamayacaklardır.
Elde ettiği zirai kazanç gerçek usulde vergilendirilmeyenler, bu kazançları için yıllık beyanname vermeyeceklerinden bunlar da şartlar dahilinde konut kira geliri istisnasından faydalanabileceklerdir.
Genç girişimcilere kazanç istisnası GVK mük. madde 20 ile düzenleme altına alınmış olup genç girişimciler, istisna sınırının altında kazanç elde etseler dahi yıllık gelir vergisi beyannamesi vermekle yükümlülerdir. Bu sebeple genç girişimci istisnasından yararlanan mükellefler konut kira geliri istisnasından yararlanamayacaklardır.
7338 sayılı Kanunun birinci maddesi ile GVK’ ya basit usulde tespit olunan kazançlarda gelir vergisi istisnası başlıklı mük. madde 20/A hükmü eklenmiş olup kazançları basit usulde tespit olunan mükelleflerin GVK 46. maddeye göre tespit edilen kazançları gelir vergisinden müstesna kılınmıştır. Mezkur Kanunun 6. maddesi ile GVK 92. madde içeriğinden “gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticarî kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın Şubat ayının başından yirmibeşinci günü akşamına kadar” ibaresi çıkarılmıştır. Bu itibarla, 7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun öncesinde konut kira geliri istisnasından yararlanamayan basit usulde vergilendirilenler yapılan düzenleme sonrasında konut kira geliri istisnasından faydalanabilir hale gelmişlerdir. 7338 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler neticesinde basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahiplerinin kazançlarına istisna getirilip yıllık beyan verme yükümlülükleri de ortadan kaldırılınca şartların varlığı halinde basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahiplerinin de konut kira geliri istisnasından yararlanabilmelerinin önü açılmıştır.
Son olarak belirtmek gerekir ki, GVK’ nın “Sosyal içerik üreticiliği, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden sunulan hizmetler ile mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliğinde kazanç istisnası” başlıklı mük. 20/B maddesi kapsamında kazanç elde edenler bu kazançları üzerinden tevkifat yolu ile vergilendirilmekte olup maddedeki şartları sağlamaları halinde yapılan tevkifat nihai vergilendirme olmaktadır. Önceki cümlemizde sayılanlar söz konusu gelirlerine yönelik olarak yıllık gelir vergisi beyannamesi vermekle yükümlü olmadıklarından elde edecekleri konut kira gelirleri bağlamında istisnadan yararlanmalarının önünde bu manada bir engel bulunmamaktadır.
2.3. Ücret, Menkul Sermaye İradı, Gayrimenkul Sermaye İradı ile Diğer Kazanç ve İratlarının Gayri Safi Tutarları Toplamı