Hakan DEĞİRMENCİ

1.GİRİŞ

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan mal teslimi ve hizmet ifaları katma değer vergisinin konusuna girmektedir.Vergi mükellefleri tarafından yapılan bir işlemin katma değer vergisine tabi tutulabilmesi için KDV Kanunu’nda yer alması gerekmektedir.

Her vergi kanununda olduğu gibi Katma Değer Vergisi Kanunu’nda da istisnalar yer almaktadır. Katma değer vergisi işlem üzerinden alınan bir vergi olduğundan dolayı Kanun’unda muafiyet düzenlemesi yer almamaktadır.

KDV Kanunu’nun 1’nci maddesine göre yapılan her türlü ithalat vergiye tabi iken aynı Kanun’un 11’inci maddesine göre vergi mükellefleri tarafından kanunda belirtilen şartlara uygun olarak gerçekleştirilen ihracat teslimleri ise istisnadır.

KDV Kanunu’na göre yapılan ihracatın şartlarından biri teslimin yurt dışındaki bir müşteriye veya bir serbest bölgedeki alıcıya veya gümrüksüz satış mağazalarında satılmak üzere bu mağazalara veya bunların depolarına ya da yetkili gümrük antreposu işleticisine yapılması veya mallar yetkili gümrük antreposu işleticisine tevdi edilmesi iken diğeri de teslim konusu malın Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olması ya da gümrüksüz satış mağazalarında satılmak üzere bu mağazalara veya bunların depolarına veya yetkili gümrük antreposuna konulmasıdır.

Türkiye’de yapılan bir teslimin katma değer vergisine tabi tutulabilmesi için mal üzerindeki tasarruf hakkının da devredilmesi gerekmektedir. Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda malların komisyoncu veya konsinyiye teslimi vergiye tabi olmayıp malların komisyoncu veya konsinyi tarafından alıcıya teslimi anında vergilendirilme yapılmaktadır.

Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle satışlar Türkiye sınırları içerisinde yapıldığı gibi yurt dışında da yapılabilmektedir. Bu çalışmamızda konsinye ihracat olarak adlandırılan yurt dışındaki komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda KDV ve iadesinin durumu açıklanmaya çalışılmıştır.

2. KONSİNYE SATIŞLAR

2.1. Kapsamı ve Belge Düzeni

Konsinye satış işlemi, bir işletmenin daha önceden tespit edilen bir fiyatla ya da günün koşullarına göre satılmak üzere diğer bir işletmeye mal göndermesi işlemidir. Malı gönderen tüccar veya işletmeye konsinyatör, malı satmak üzere teslim alan tüccar veya işletmeye konsinyi, gönderilen mala ise konsinye denilmektedir.

Malın konsinyiye teslimi bir satış değil emanet işlemi niteliğindedir. Zira malın mülkiyeti, konsinyi tarafından satılıncaya kadar konsinyatör üzerinde kalmaktadır. Esas itibariyle konsinyinin görevi, malın satışına aracılık yapmaktır. Konsinyi bir nevi komisyoncu vasfını yürütmektedir.

KDV Kanunu’nun 2’nci maddesine göre teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya onun adına hareket edenlere devredilmesidir.

Öte yandan aynı Kanun’un 10’uncu maddesinde vergiyi doğuran olayın hukuki şartları, vergiye tabi işlemlerin özelliklerine göre ayrı ayrı tayin ve tespit edilmiştir. Mal tesliminde ise vergiyi doğuran olay, mal teslimi yapıldığı anda meydana gelir. Dolayısıyla vergilendirilmesi gereken bir işlemin teslim sayılabilmesi için mal üzerindeki tasarruf hakkının da devredilmesi gerekmektedir.

Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda vergiyi doğuran olay, malların satıcı tarafından komisyoncuya veya konsinyasyon suretiyle mal satanlara (konsinyiye) verildiği anda değil, malların komisyoncu veya konsinyi tarafından alıcıya teslimi anında meydana gelir.

Bu itibarla, konsinye malın konsinyatör tarafından konsinyiye gönderilmesi halinde konsinyatör tarafından; konsinyi tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde ise konsinyi tarafından konsinye işlemi ile sevk edildiğine ilişkin açıklama yapılmak suretiyle sevk irsaliyesi tanzim edilmesi gerekmektedir.

Öte yandan, konsinyatör ile konsinyi arasında yapılan yazılı bir sözleşme ile konsinyasyon suretiyle satılacağı belirlenen konsinye malın satılması halinde, bu satış işlemine ait belgenin, malı satan konsinyi tarafından gerçek satış bedeli üzerinden malın alıcısına düzenlenmesi, konsinyatörün de konsinyiye kendi sattığı bedel üzerinden fatura düzenlemesi gerekmektedir.

2.2.Konsinye İhracat

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11 ve 12’nci maddelerinde ihracat istisnasına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.