Emre ULUBEY -Raşit ULUBEY

I- BAŞLANGIÇ :

Daha önce 4857 sayılı İş Kanununda (Md. 65) düzenlenmiş olan ve bu düzenlemeyle yalnızca İş Kanunu kapsamındaki işçileri kapsayan kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği, 15.05.2008 tarihli ve 5763 sayılı Kanunun 18 inci maddesiyle 25.08.1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa Ek 2 nci madde olarak eklenmesiyle(1) İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu kapsamında çalışanları da kapsayacak hale gelmiştir.

Koronavirüs salgını nedeniyle işverenlerin başvurabilecekleri bir istihdamı koruyucu tedbir olarak görülen kısa çalışma konusunda 25.03.2020 tarihli ve 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 41 inci maddesiyle(2) 4447 sayılı Kanuna Geçici 23 üncü madde olarak eklenen maddeyle işçinin kısa çalışma uygulamasından yararlanma koşulları yumuşatılmıştır.

Bu makalemizde, kısa çalışma uygulanırken fazla mesai yapılıp yapılamayacağı, yeni işçi alınıp alınamayacağı, kısa çalışma süresinin, yıllık ücretli izin süresinin ve kıdem tazminatı süresinin tespitinde dikkate alınıp alınmayacağı hususları ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU :

1. Kısa Çalışma

Kısa Çalışma; işyerinde 4857 sayılı İş Kanunu gereği yer altı maden işleri hariç en fazla 45 saat olarak uygulanan haftalık çalışma süresinin, 3 ayı geçmemek üzere, genel ekonomik kriz veya bölgesel kriz ya da sektörel kriz veyahut da zorlayıcı sebeplerle, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az 1/3 oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az 4 hafta ve en fazla 3 ay süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasıdır.

Kısa çalışma olabilmesi için işyerinin tamamında veya bir bölümünde 3 ayı geçmemek üzere, İş Kanunu kapsamında çalışan işçilerle ilgili olarak iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle daha az belirlenmemesi durumunda haftalık 45 saatlik çalışma süresinin; haftalık en az 15 saat azaltılarak, haftalık en fazla 30 saat olarak, haftalık 42 saat olarak belirlenen çalışma süresinin ise haftalık en az 14 saat azaltılarak, haftalık en fazla 28 saat olarak çalışmak suretiyle uygulanması veya sürekli olmamak koşuluyla, en az 4 hafta ve en fazla 3 ay süreyle işyerinde faaliyetin tamamen durdurulduğunda tamamında veya kısmen durdurulduğunda ise durdurulan kısımda hiç çalışma yapılmaması gerekmektedir.

2. Kısa Çalışma Yapılması Koşulları

Kısa çalışma;

a) Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları kapsayan genel ekonomik kriz; ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumları kapsayan bölgesel kriz; ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumları kapsayan sektörel kriz,

b) İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları kapsayan zorlayıcı sebep

nedenleriyle kısa çalışma yapılabilmektedir. Korona virüs (COVİD-19) da, (b) paragrafımızda belirtilen zorlayıcı sebep kapsamında kabul edilmektedir.

3. Kısa Çalışma İçin 7226 sayılı Kanunla Yapılan Düzenleme

15/03/2020 tarihli ve 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 41 inci maddesiyle 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa Geçici 23 üncü madde ilave edilmiştir. İlave edilen bu maddede; “GEÇİCİ MADDE 23 – 30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, ek 2 nci maddenin üçüncü fıkrasında işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder.

Bu madde kapsamında kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir. Bu madde kapsamında yapılan başvurular, (Ek ibare: 7244 - 16.4.2020 / m.6) “uygunluk tespitleri hariç olmak üzere” başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır.

Bu madde kapsamında yapılan başvuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya ve birinci fıkrada belirlenen günleri farklılaştırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.” Denilmiştir.

4. Kısa Çalışma Süresinde Fazla Mesai Yapılır mı