Mert EKŞİ-Vedat ÜÇTAŞ

Kısa çalışma ödeneği malum pandemi döneminde en çok konuşulan işsizlik sigortası uygulamasıdır. Bu ödenekten yararlanan işçilerin çokluğu bu kuruma daha da önem kazandırmaktadır. İşverenlerin işyerinde uyguladığı haftalık çalıştırma saatlerinin azaltılması veya faaliyetin kısmen veya tamamen durdurulması suretiyle uygulanan kısa çalışma uygulaması gerçek anlamda işverenlerin beyanına göre işçilere işsizlik sigortasından ödenen bir ödenektir. İşçiler normal haftalık çalışma süresinin altında çalışması veya hiç çalışmaması durumunda çalışmadığı saatlerin ücretini aslında kendi adlarına kesilen işsizlik sigortası fonundan almaktadır. Kısa çalışma ödeneğinin şartları ve uygulaması 4447 sayılı Kanunun Ek-2. Maddesi ile bu Kanununa istinaden yayımlanan Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında   Yönetmelik’te  düzenlenmektedir.   Ancak pandemi dolayısıyla kısa çalışma ödeneğine ilişkin şartların farklılaştırılması ise 4447 sayılı Kanunun Geçici 23 ve 25. Maddesindedir.

Kısa çalışma ödeneği başvurusu, beyanı ve işyerinde kısa çalışmanın nasıl uygulanacağı işverenin yönetimindedir. Bu bakımdan işverenin beyan ettiği şartlara uymadığının sonradan anlaşılması halinde belli idari yaptırımlar öngörülmüştür. İşverenlerimizin de kısa çalışma ödeneğini beyan ettiği gibi uygulamaması, kısa çalışma döneminde işçileri fiilen çalıştırıldığının İş Müfettişlerince sonradan tespiti halinde karşılaşacağı idari yaptırımları sıralamak faydalı olacaktır. Bununla birlikte işverenlerin kısa çalışma ödeneğine ilişkin ihlalin İş Müfettişleri tarafından tespit edilmesinden önce kendiliğinden Kuruma başvurması durumu da ayrıca değerlendirilecektir.

1. 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa Göre İdari Yaptırım

İşverenlerin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eden zorlayıcı sebeplerden ötürü kısa çalışma başvurusu son dönemde pandemi dolayısıyla yoğun olarak yapılmaktadır. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi veya İçişleri Bakanlığı Genelgelerine göre ya işyerlerinin faaliyeti durdurulmakta ya da işverenler kendi durumlarına uygun haftalık çalıştırılmayacak saati belirleyerek kısa çalışma ödeneğine başvuru yapmaktadır. Uygulanan kısa çalışma sonrası Bakanlık İş Müfettişleri işyerlerinde kısa çalışmanın beyana uygun uygulayıp uygulanmadığını teftiş edilebilmektedir. Kaldı ki bu dönemde azim ve gayretle millete hizmet yolunda yoğun olarak hem uygunluk bildirimi hem de işçi ve işverenlerin başvurularını değerlendirmek için çalışan Bakanlık İş Müfettişleri daha sonra bu kısa çalışma uygulamasını denetlemektedir. İşverenler eğer bu beyanlarına uymadıysa, diğer bir deyişle işçileri haftalık çalıştırılmayacak saatten daha fazla çalıştırdığı veya kısa çalışma hükümlerine hiç uymadığının anlaşılması halinde temel yaptırım 4447 sayılı Kanunun Ek-2. Maddesinin 7. Fıkrasında, aynı Kanunun Geçici 25. Maddesinde belirtilmiştir. Anılan yaptırım; “ İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.” şeklindedir.

Buna göre kısa çalışma ödeneğine beyan ettiği şekilde uymayan işverenden, İŞKUR tarafından işçilere ödenen tüm kısa çalışma ödenekleri hesaplanacak yasal faizi ile geri alınacaktır. Burada işveren hem kısa çalışma ödeneğini iade etmeye hem de yasal faize katlanacaktır.

İşverenler, Bakanlık İş Müfettişleri teftişinden önce resen İŞKUR’a başvurarak bir kısım işçiler veya tüm işçiler yönünden (tüm ödenek süresi yerine kısmi süre için de olabilir) beyan ettiği haftalık çalıştırılmayacak saatine uymadığını ve yersiz olarak aldığını kendiliğinden süresi içinde iade etmek isterse ayrıca yasal faiz işletilmeyebilecektir.

2. 4857 Sayılı İş Kanununa Göre İdari Yaptırım