H.Bahadır BARÇIN

GİRİŞ
Kamu ihaleleri, özel sektörü oluşturan bir çok gerçek veya tüzel kişinin pay almak istediği bir alandır. 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda ihale sürecindeki iş ve işlemler ile ilgili itirazlarda idari yargıya başvurulmadan önce zorunlu bir idari başvuru yolu olarak Kamu İhale Kurumu oluşturulmuştur.
Kamu İhale Kurumu’na yapılan başvurular bedel ödenerek gerçekleştirilmektedir. 26/11/2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 16/11/2022 tarihli 7421 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Kamu İhale Kurumu’nun şikayet başvuru bedellerinin iade etmesine yönelik düzenleme Kanuni zemine oturmuş olup makalemizin konusunu teşkil edecektir.
1- KAMU İHALE KURUMU’NA GERÇEKLEŞTİRİLEN BAŞVURULAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu çerçevesinde kurulan yeni bir Kurum olan Kamu İhale Kurumu ve süreçlerine yönelik bilgilere yer verilmesinde fayda bulunmaktadır. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinde kurulmuş bulunan Kamu İhale Kurumu’nun en önemli görevi de aynı madde de ihalenin başlangıcından sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süre içerisinde idarece yapılan işlemlerde bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmadığına ilişkin şikayetleri inceleyerek sonuçlandırmak olarak belirtilmiştir
1.1- Kamu İhale Kurumu’na Başvuruda Bulunmak Zorunlu Mudur?
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 54’üncü maddesinde yer alan düzenleme uyarınca ihaleyi gerçekleştiren idareye şikayet başvurusu ve daha sonraki aşama olan Kamu İhale Kurumu’na gerçekleştirilen itirazen şikayet başvuruları dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu olan idari başvuru yollarıdır.
1.2. Kamu İhale Kurumu’na Gerçekleştirilen Başvurularda Ne Kadar Bir Başvuru Bedeli Ödenmelidir?
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesi (j) bendinde Kamu İhale Kurumu’na gerçekleştirilen şikayet başvurularında şikayet eden firmalar tarafından ödenmesi gereken itirazen şikayet başvuru bedelleri belirlenmiştir.
Aynı Kanun’un 67’nci maddesinde aşağıdaki düzenleme yer almaktadır;
“Bu Kanunda belirtilen eşik değerler ve parasal limitler bir önceki yılın Toptan Eşya Fiyat Endeksi esas alınarak Kamu İhale Kurumu tarafından güncellenir ve her yıl 1 Şubat tarihinden geçerli olmak üzere aynı tarihe kadar Resmî Gazetede ilân edilir. Ancak güncellemede bir milyon Türk Lirasının altındaki tutarlar dikkate alınmaz. Bu Kanunda belirtilen eşik değerler ve parasal limitler, olağanüstü hallerde, belirtilen tarihin dışında da Kurumun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı Kararı ile güncellenebilir.”

2023 yılı için itirazen şikayet başvuru bedelleri aşağıdaki gibi belirlenmiş olup 1 Şubat 2024 tarihinde tekraren güncellenecektir.

Kamu İhale Kurumu’na başvuru şikayet bedellerine dikkat edildiğinde ihalenin yaklaşık maliyetine göre belirlendiği ve idari yargı da dava açma bedellerinin çok fazla üstünde olduğu rahatlıla söylenebilir.
2- KAMU İHALE KURUMU’NA GERÇEKLEŞTİRİLEN ŞİKAYET BAŞVURU BEDELLERİNİN İADESİNE İLİŞKİN SÜREÇ
Kamu İhale Kurumu’na gerçekleştirilen itirazen şikayet başvuru bedellerinin iadesi hususu yargı kurumlarında bir kaç yıldır gündemde olan bir konudur.
2.1. Anayasa Mahkemesinin Kararı
İtirazen şikayet başvurusunda haklı bulunan istekliler itirazen şikayet başvuru bedelinin iadesini talep etmiş ve Kamu İhale Kurumu tarafından reddedilmiştir. Red işlemini yargı yolu tükenene kadar devam ettiren istekli en sonunda Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmuştur.
Anayasa Mahkemesinin 2017/37300 Başvuru numaralı 15.01.2020 karar tarihli kararında aşağıdaki ifadeler yer almaktadır;
“44. Başvurucu Şirket kendisinden itirazen şikâyet başvuru bedeli alınmasından değil başvurusunda haklı çıkmasına rağmen itirazen şikâyet bedelinin iade edilmemesinden yakınmaktadır.
45. Başvuru konusu olayda KİK’e yapılan itirazen şikâyet başvurusunda başvurucu Şirket haklı bulunmuş ve düzeltici işlem belirlenmesine karar verilmiştir. KİK’in düzeltici işlem belirlenmesine karar vermesinin nedeni ihaleyi gerçekleştiren idarenin hukuka aykırı işlemidir. 4734 sayılı Kanun’a göre isteklilerin şikâyet ve itirazen şikâyet yollarını tüketmeden dava açmaları mümkün değildir. Başvurucu Şirket idarenin hukuka aykırı işleminin tespitini sağlayabilmek adına 6.381 TL itirazen şikâyet başvuru bedeli yatırmak durumunda kalmıştır. Diğer taraftan başvurucu Şirket şikâyetinde haklı çıkmasına ve ihaleyi yapan idarenin hukuka aykırı işlemi tespit edilmesine rağmen bu tutar kendisine iade edilmemiştir.
46. Yukarıda da değinildiği üzere ilgili kanuna istinaden itirazen şikâyet yolu için başvuru bedeli alınmasının amacı yersiz başvuruların önüne geçmek ve idari sürecin etkin bir şekilde işlemesini sağlamaktır. Başvurucu Şirketten itirazen şikâyet başvuru bedeli alınması belirtilen kamu yararı amacına dayanmakla birlikte haklı çıktıktan sonra bedelin iade edilmemesi şeklinde mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin başvurucu aleyhine aşırı bir külfet yüklememesi gerekmektedir.
52. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”
Görüleceği üzere Anayasa Mahkemesi kararında, ihaleyi gerçekleştiren idarenin hukuka aykırı işlemi nedeniyle Kamu İhale Kurumu’na başvuruda bulunmak zorunda kalanların Kurum tarafından haklı bulunmasına rağmen başvuru bedelini iade etmemesini Anayasal mülkiyet hakkının ihlali ve şirketin menfaatlerinin dikkate alınmaması nedeniyle ölçüsüz olduğunu belirterek şikayet başvuru bedelinin iadesine karar vermiştir.
2.2. Son Kanun Değişikliği