Vakkas DEMİR

I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102. maddesinde “Kurumca verilecek idari para cezaları” düzenlenmiştir. 102 nci madde gereği SGK tarafından verilen idarî para cezaları (İPC) ilgiliye tebliğ ile tahakkuk etmektedir. İdari para cezaları, tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde SGK’ya veya SGK’nın ilgili hesaplarına yatırılmakta veya aynı süre içinde SGK’ya itiraz edilebilmektedir. İtiraz takibi durdurmaktadır. SGK tarafından itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari para cezası kesinleşmektedir.

İdarî para cezalarının, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilmektedir. Peşin ödeme, idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilememektedir. Mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz. Tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde ödenmeyen idari para cezaları, 89 uncu madde hükmü gereğince hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmektedir. 5510 sayılı Kanuna göre verilen idarî para cezaları on yıllık zamanaşımına tabi olup zamanaşımı süresi fiilin işlendiği tarihten itibaren başlamaktadır.

SGK idari para cezalarıyla ilgili üstteki ön bilgileri verdikten sonra, esas itibariyle makale konumuz olan, SGK müfettişleri veya denetmenleri tarafından, kaçak çalıştırılan işçinin yerel denetim tarihinden itibaren geriye doğru bir yıllık sürede sigortalı sayılmasından kaynaklı bazı SGK idari para cezalarının idare mahkemeleri tarafından hangi durumlarda iptal edildiğini açıklamaya çalışacağız.

II- KAÇAK İŞÇİNİN GERİYE DOĞRU SİGORTALI SAYILMASINA ESAS MEVZUAT

12.05.2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönemeliği’nin (SSİY) “Hizmetlerin tespiti” başlıklı 26 ncı maddesinde; “MADDE 26– (1) Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca, işyeri kayıtlarının incelenmesi sonucunda yapılan tespitlerden çalıştığı belirlendiği hâlde, hizmetleri Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği saptanan sigortalıların geriye yönelik hizmetleri dikkate alınır. (2) Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının işyerinde yaptıkları durum tespiti sırasında, sigortalı, işyerinde çalışan diğer sigortalılar, işyeri mahallinde bulunanlar veya işveren beyanına dayanılarak yaptıkları ve tespit tarihinden önceki bir yıllık süreye ilişkin hizmetler de sigortalılıkta dikkate alınır. (Ek cümle:RG-17/4/2012-28267) Bir yıllık süreyi aşan sigortalı çalışmalar ise her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan kanunen geçerli kayıt ve belgeler ile kanıtlanmak şartıyla dikkate alınabilir. (3) Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan denetimler sonucu belirlenen ve Kuruma bildirilen sigortalı çalışmalar üzerine, ilgili mevzuat uyarınca gerekli işlemler yapılır.” ifadeleri bulunmaktadır.

Üstte yer alan ifadelere göre, SGK müfettişleri veya denetmenleri, işyerlerinde yaptıkları fiili denetim/yerel denetim sırasında, işyerinde çalışırken gördükleri işçiyi, fiili denetim veya fiili tespit tarihinden geriye doğru bir yıllık sürede, 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayma hak ve yetkisine sahip bulunmaktadırlar.

Ancak, üstte verdiğimiz yönetmelik metninden anlaşılacağı üzere, yerel denetim tarihinden geriye doğru işçinin bir yıllık sürede sigortalı sayılabilmesinin bazı şartları bulunmaktadır.

Bu şartlar; (1) işçinin geriye doğru bir yıllık sürede ilgili işyerinde çalıştığını beyan etmesi, (2) işyerinde çalışan diğer sigortalıların söz konusu işçinin geriye doğru bir yıllık sürede çalıştığına yönelik beyan vermeleri, (3) işçinin çalıştığı işyerine komşu işyerleri sahip veya çalışanlarının (çevre soruşturması/çevre araştırması) işçinin geriye doğru bir yıllık sürede denetim yapılan işyerinde çalıştığını beyan ve ikrar etmeleri, (4) işverenin bu yöndeki beyanlarıdır.

Üstteki şartlara rağmen, bazı durumlarda, SGK müfettişleri veya denetmenleri, yönetmeliğe göre üstte olması gereken dört şarttan hepsini veya çoğunluğunu yerine getirmeden sadece işçi beyanıyla, yerel denetim tarihinden geriye doğru bir yıllık sürede kaçak işçiyi sigortalı saymaktadır.

Bu bu durum ise, işvereni büyük bir İPC borç külfeti ile karşı karşıya bırakmaktadır. Çünkü, 5510 sayılı Kanunun 102 inci maddesi gereği verilen İPC’ler brüt asgari ücret üzerinden tahakkuk ettirilmektedir. Örneğin; kaçak çalışan bir işçinin geriye doğru bir yıllık sürede sigortalı sayılması durumunda (işe giriş bildirgesinin zamanında verilmemesinden brüt asgari ücretin iki katı tutarında, aylık prim hizmet belgesinin zamanında verilmemesinden iki brüt asgari ücret tutarında) yaklaşık 70 bin TL idari para cezası borcu tahakkuk etmektedir.

III- KAÇAK İŞÇİ İÇİN VERİLEN BAZI İPC’LER MAHKEMELERCE İPTAL EDİLMEKTEDİR