Kasım TOSUN

1. GİRİŞ
06/09/2023 tarihli Resmi Gazetede ilan edilen 2024-2026 Orta Vadeli Program incelendiğinde; vergi tabanının genişletilmesi ve gönüllü uyumun artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması hedeflenmektedir. Bu politika ve tedbirler kapsamında Türk Vergi Sisteminde öngörülebilirliliğin artırılması için izaha davet uygulamasının ön plana çıkacağını düşünmekteyim.
Gelişen teknolojik alt yapısıyla Gelir İdaresi Başkanlığı bir çok kurumdan bilgi ve belge toplayarak analiz edip mükellefler üzerinde vergisel denetim yapmaktadır. Gerek yapılan bu denetimlerin verimli ve doğru olması için gerek de mükelleflerin kendilerini anlatma imkanı bulması açısından 08/09/2016 tarih 29796 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 22. maddesiyle 213 sayılı Vergi Usul Kanunu mülga 370. maddesi yeniden düzenlenerek izaha davet müessesi getirilmiştir.
Daha sonraki süreç içerisinde 05/12/2019 tarih 7194 sayılı Kanunun 25 inci maddesiyle anılan kanun maddesinde değişiklik yapılmış olup son halini alan izaha davet müessesinin usul ve esasları belirlemek amacıyla 519 VUK Genel Tebliği yayımlanmıştır.
2. YASAL MEVZUAT
370 inci maddenin c fıkrası yetki fırkası olup (a) ve (b) fıkrası olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. (a) fıkrasında konu sınırlaması olmadan verginin ziyaa uğradığına dair emarelerin tespit edilmesi durumunu kapsamakta olup (b ) fıkrası ise SMİYB kullanımına yönelik tespitlerin olduğu durumları kapsamaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun İzaha Davet Başlıklı 370 inci maddesi aşağıdaki gibidir,
a) Vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitler hakkında tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olması kaydıyla mükellefler izaha davet edilebilir. Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler, davet konusu tespitle sınırlı olarak, bu Kanunun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz. İzaha davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren otuz günlük süre içerisinde izahta bulunulması durumunda, yapılan izah değerlendirilerek değerlendirme sonucunu içeren yazı mükellefe tebliğ edilir.
1. Mükelleflerce yapılan izah sonucu vergi ziyaına sebebiyet verilmediğinin idarece anlaşılması hâlinde mükellefler söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine tabi tutulmaz veya takdir komisyonuna sevk edilmez.
2. Mükelleflerce yapılan izahın yeterli bulunmaması hâlinde, değerlendirme sonucunu içeren yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Bu durum vergi incelemesi yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline engel teşkil etmez.
b) (a) fıkrası uyarınca yapılmış ön tespitlerin, verginin bu Kanunun 359 uncu maddesinde yer alan fiillerle ziyaa uğratılmış olabileceğine ilişkin olması hâlinde bu kapsamdaki mükellefler izaha davet edilmez. Şu kadar ki, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını (534 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2022’den itibaren 148.000 TL) geçmeyen veya bu tutarı geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan mükelleflere ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilebilir. Mükelleflerce, haklarında yapılan tespite ilişkin yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Bu durum vergi incelemesi yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline engel teşkil etmez. Bu fıkra kapsamında kendisine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükellefler, tespitle sınırlı olarak bu Kanunun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz. Bu fıkrada yer alan tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır.
3.ÖN TESPİT
Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde yer alan indirimli cezanın uygulanması, yetkili merciler tarafından verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair ön tespitin yapılmış olduğu hallerde mümkündür.
Ön tespit, vergi kanunlarının verdiği yetki kapsamında vergi incelemesi yapmaya ve/veya mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi toplamaya yetkili kılınanlar tarafından doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin aşağıda açıklanan Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonuna intikal ettirilmesi neticesinde, mezkûr komisyon tarafından verginin ziyaa uğramış olabileceği yönünde yapılan tespiti ifade eder.
Vergi İncelemesine Başlanılmamış veya Takdir Komisyonuna Sevk İşleminin Yapılmamış Olması,
İhbarda Bulunulmamış Olması,
Ön tespitin izah değerlendirme komisyonu tarafından yapılması gerekmektedir.
4. ÖN TESPİT VE İZAH DEĞERLENDİRME KOMİSYONU