İmdat TÜRKAY

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre ücret; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin işverenler tarafından; ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücret olma durumunu değiştirmemektedir. Yapılan ödemenin ücret olarak kabul edilebilmesi için;

- Ücretlinin işverene tabi olması,

- Ücretlinin belirli bir işyerine bağlı olarak çalışması,

- Ödemenin hizmet karşılığı olarak yapılması,

gerekmektedir. İşveren tarafından yapılan ücret ödemesinin para, ayın veya para ile temsil edilebilen menfaat şeklinde olması gerekmektedir. Gelir Vergisi Kanunu açısından bir ödemenin ücret olarak değerlendirilebilmesi için bu üç unsurun birlikte olması gerekmektedir.

İşverenler ise, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır. Yani işveren, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran ve de karşılığında ücret ödemesinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerdir. Gelir vergisi uygulamasında aşağıda sayılan ödemeler de ücret sayılmakta olup bu ödemeleri yapanlar da işveren sayılmaktadır;

- GVK’nın 23’üncü maddesinin (11) numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları,

- Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler,

- Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,

- Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,

- Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,

- Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler,

- Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar.

Gelir Vergisi Kanununa göre ücret ve ücret kapsamında yapılan ödemelerden istisnadan faydalananlar hariç, aşağıda yer alan oranlı vergi tarifesi uygulanmak suretiyle vergi tevkifatı yapılmaktadır. Yani ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde genel vergilendirme sistemi, işverenler tarafından tevkifat yapılmak suretiyle olmaktadır. 2019 yılında ücret ödemelerinde aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanmaktadır. Gelir vergisi uygulamasında yedi gelir unsuru toplamına tek vergi tarifesi uygulanmaktadır. Vergi tarifesinde, sadece ücret gelirlerinde üçüncü ve dördüncü gelir dilimlerinde farklılaştırma yapılmış olup, ücret dilimlerinin bu gelir dilimlerindeki oranlara daha geç girmesi sağlanmıştır. Yani ücretlinin vergi yükünü azaltmak için vergi dilimlerinde farklılaştırma yapılmıştır.

18.000 TL'ye kadar % 15

40.000 TL'nin 18.000 TL'si için 2.700 TL, fazlası % 20

98.000 TL'nin 40.000 TL'si için 7.100 TL,
(ücret gelirlerinde 148.000 TL'nin

40.000 TL'si için 7.100 TL), fazlası % 27

98.000 TL'den fazlasının 98.000 TL'si için 22.760 TL,
(ücret gelirlerinde 148.000 TL'den fazlasının
148.000 TL'si için 36.260 TL), fazlası % 35

oranında vergilendirilir.

Ücret ödemelerinin vergilendirilmesinde tevkifat usülu genel vergilendirme olmakla beraber yıllık beyanname verilmesi neredeyse istisnai bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Ücretlilerin belli şartlarda yıllık beyanname vermesi söz konusu olmaktadır. Bu kapsamda, tam mükellef gerçek kişiler tevkif yoluyla vergilendirilmiş tek işverenden alınan ücretleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2019 yılı gelirleri için 40.000 TL’yi) aşması halinde birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. Tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri için ise vergiden istisna edilmemişse tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. Dar mükellef gerçek kişiler de tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için beyanname vermezler ve bu uygulamada, ücret tutarının ve işveren sayısının bir önemi bulunmamaktadır.