Cengiz TÜRKCAN

I - GİRİŞ

Kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde gösterilen fesih hallerin de en az bir yıllık çalışması olan sigortalı veya sigortalının vefat etmesi halinde bu sigortalının hak sahiplerine işveren tarafından sigortalının kıdemine ve son brüt kazancına göre belirlenen ödeme şeklidir.

Kıdem tazminatı, hem belirli süreli hizmet sözleşmesine göre çalışan sigortalılara hem de belirsiz süreli hizmet sözleşmesine göre çalışan sigortalılara ödenir. Ancak, belirli süreli hizmet sözleşmelerinde, sözleşmede belirlenen sürenin kendiliğinden son bulması halinde veya tarafların anlaşarak sözleşmeyi sona erdirmelerinde kıdem tazminatı ödenmez.

Bu makalede, kıdem tazminatının kimlere ödeneceği, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca kıdem tazminatı yazısının hangi şartlarda kimlere verileceği, kıdem tazminatının ne şekilde hesaplandığı ve zaman aşımı süresine ilişkin hususlara açıklık getirilecektir.

II - KIDEM TAZMİNATI ÖDEME ŞARTLARI

Kıdem tazminatı, tabiri caizse bir çalışanın işverene gösterdiği sadakatin ve işyerine verdiği emeğin karşılığıdır. Bilhassa uzun yıllar aynı işyerinde çalışan sigortalı için bu tazminat miktarı yüksek tutarlara ulaşmakta, bu durum ise çalışan için sosyal hayatı ile ilgili olarak hayaller kurmasına ve kurduğu hayallerin gerçekleşmesi için bir an önce yıllardır çalışarak hak ettiği bu paraya kavuşma arzusu içine girmesine sebep olmaktadır.

Ancak, burada sigortalı tarafından özen gösterilmesi gereken önemli husus, İş Kanun’u mevzuatına aykırı bir hareketle yılların birikiminin heba edilmemesi için dikkatli olması gerekmektedir. Bu yüzden, sigortalı tarafından iş akdi hangi hallerde son bulursa kıdem tazminatı alabilir, hangi hallerde alamaz hususlarını iyi bilmesi gerekir.

Buna göre, kıdem tazminatının kimlere ödeneceği hususları aşağıda açıklanmıştır.

1-Sigortalının kendi isteği ile işten ayrılmamış olması,

2-Sigortalının işveren tarafından ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışları nedeniyle işten çıkarılmamış olması,

3-Sigortalının erkek ise muvazzaf askerliği nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalmış olması, (Sülüs belgesini işverene vermesi durumunda)

4-Sigortalının işten ayrılması, İş Kanunun 24, maddesinde belirtilen işçinin haklı bir nedene dayanarak derhal işi bırakması hakkı şartına bağlı olması, (Sağlığın bozulma ihtimali ve sağlığın bozulması. v.b)

5-Sigortalının emeklilik şartlarını yerine getirmiş olup, emeklilik için ilgili kurumaaylık bağlanması için müracaat etmiş olması,

6- Sigortalının aynı işyerinde veya aynı işverene bağlı değişik işyerlerinde en az bir yıllık çalışma süresinin bulunması,

7-Sigortalı kadın ise ve çalışırken evlenmiş ise evlendikten sonraki bir yıl içinde işten ayrılmak istemesi,

8-Sigortalı ölmüş olması, (Çalışan her ne şekilde öldüyse o kişinin yakınlarına kıdem tazminatı ödemesinin yapılması için ölen kişinin ailesinin mahkemeden yazı getirmesi gerekir.)

9-İşveren’in ahlak ve iyi niyete uymayan halleri nedeniyle sigortalının istifası, (İşveren’in sigortalıya yalan söylemesi, sigortalıya tacizde bulunması, işçinin aylıklarını zamanında ödememesi.)

10- 8.9.1999-30.4.2008 tarihleri arası sigortalı olanların en az 7000 gün prim ödeme gün sayısı veya en az 25 yıllık sigorta ve 4500 gün prim ödeme gün sayısı şartını 01.05.2008 tarihi sonrası sigortalı olanların 7200 gün veya 5400 gün (01.10.2008-01.01.2016 tarihleri arası 4600-5400 gün her yıl 100 gün artırılarak kademelendirilmiştir.) şartını yerine getirmiş olup, yaşını doldurmayı beklemeden kendi isteği ile işten ayrılmış olması, Yada 506 sayılı yasanın geçici 81. maddesindeki emeklilik sürelerini doldurmuş olmak kaydı ile sadece yaşını doldurmayı bekliyor iken yine kendi isteğiyle işten ayrılmış olması,

Şartları aranmaktadır.

Burada saydığımız hususların dışında çalışanlar, haklı bir nedeni olmaksızın istifa ederlerse kıdem tazminatı almaya hak kazanamazlar.

III- SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NCA KIDEM TAZMİNATINA İLİŞKİN YAZININ VERİLMESİ