İsmail ŞENTÜRK

İş hayatında çalışan ve işverenler hukuki hakları açısından sıklıkla karşı karşıya gelebilmektedirler. Ve bu karşı karşıya gelişlerinde de yüzde 80 oranında işçinin mali hakları konusundaki uyuşmazlıklar konusunda gerçekleşmektedir.

Mali Hak kadar olmasa da hukuki uyuşmazlıkların yer aldığı konulardan birisi de yıllık ücretli izin hakkıdır.

1982 tarihli T.C. Anayasası’nın Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı başlıklı 50. maddesinde; “dinlenmek, çalışanların hakkıdır” denmektedir. Anayasanın çalışanlara tanıdığı dinlenme hakkı çerçevesinde yapılan yasal düzenlemenin bir bölümünü ücretli yıllık izin hakkı oluşturmaktadır. İşçilere sağlanan en önemli dinlenme hakkı yıllık ücretli izindir.

4857 sayılı İş Kanunundaki düzenlemeler uyarınca işçilerin çalışma yılları doğrultusunda yıllık ücretli izin hakları bulunmaktadır.

Peki işçiler bu yıllık ücretli izinlerini kendi belirledikleri zaman diliminde kullanabilirler mi? Ve işverenler işçilerin bu istedikleri gibi belirledikleri tarihe uymak zorunda mıdırlar? Makalemizin konusunu bu sorular teşkil edecektir.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN KONUSUNDA Kİ TEMELDÜZENLEMELER

Anayasamızın 50’nci maddesine ek olarak Yıllık ücretli izin ile ilgili usul ve esaslar 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53-60. maddelerinde düzenlenmiştir. Maddelerde yer alan düzenlemeler doğrultusunda yıllık ücretli izin konusu ile ilgili temel soru alanlarına aşağıda cevap verilmiştir.

Yıllık Ücretli İzne Ne Zaman Hak Kazanılır?

Çalışan işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere, bir yıllık çalışma süresini doldurduğunda, yıllık ücretli izne hak kazanır.

Bir yıllık süre içinde yıllık izin bakımından çalışılmış sayılan haller dışındaki sebeplerle, işçinin çalışmasının kesilmesi halinde, bu süreleri karşılayacak kadar çalışılması gerekir. Çalışanın izin hakkı her bir yıllık hizmet süresinin dolması ile doğar ve hesaplanan her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini takip eden hizmet yılı içinde kullanılır. Örneğin 01.04.2020 tarihinde işe giren bir çalışan, 31.03.2021 tarihinde mesai bitiminde, izne hak kazanır ve bunu 01.03.2021 -01.03.2022 döneminde kullanması esastır. Ancak, uygulamada çalışanın ilerde hak kazanacağı izinden mahsup edilmek üzere, doğmamış izni kullanması ve yıllık izin sürelerinin takip eden döneme devri de söz konusu olabilmektedir.

Yıllık İzin Süreleri Ne Kadardır?

Çalışanlara verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

- 1 yıldan 5 yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,

- 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,

- 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olamaz.

Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

Bu süreler, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleriyle artırılabilir, ancak azaltılamaz.

Yıllık izin süreleri işgünü olarak hesaplanır ve bu sürelere denk gelen hafta tatili (genelde Pazar günleri) ve diğer resmi tatil günleri yıllık izin hesabında nazara alınmaz.

Cumartesi çalışılmayan işyerlerinde ise, cumartesi gününün yıllık izin süresinden sayılıp sayılmaması tam açıklık kazanmamakla birlikte, genel olarak İş Yasası uyarınca haftalık 6 işgünü esas alındığından, cumartesi günleri de işgününden sayılır. Bu konuda yargının açık bir kararı bulunmamaktadır.

İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

 Doğum İzinleri Yıllık İzin Hesabında Çalışılmış Gibi Sayılır mı?