İsmail ŞENTÜRK

Çalışma hayatı toplumların gelişim süreci paralelinde yeni ihtiyaçlar doğurmakta ve modern dünyada iş hayatı çerçevesinde yeni zorunluluklar ortaya çıkabilmektedir.
Kadınların iş hayatına daha fazla katılımının artması ile çocuklar ile ilgilenme doğrultusunda yeni ihtiyaçlar doğmuştur. Bazı aileler çocuğu büyükannelerinin bakımına emanet ederken bazı aileler de bakıcı ve kreşe çocuklarını göndermektedirler.
İşyerlerinde de süreç içerisinde bu tarz çocuk kreşleri açılmış ve zaman içerisinde çeşitli koşulları sağlayan işyerlerinde kreş bulunması zorunlu hale gelmiştir.
Makalemizin konusunu ise kreş açma zorunluluğu olan bir işyerinin kreş açmaması işçi açısından haklı fesih olup olmadığı oluşturacaktır.
1.İŞ YERİNDE KREŞ ZORUNLULUĞUNUN AÇIKLANMASI
Makalemizin konusunu değinmeden önce işyerlerinde kreş açma zorunluluğu ile ilgili mevzuatın getirmiş olduğu düzenlemeleri özet olarak açıklamakta fayda bulunmaktadır.
1.1. İş Yerlerinde Kreş Zorunluluğu Hangi Mevzuatta Ayrıntılı Olarak Düzenlenmektedir?
İş Yerlerinde Kreş Zorunluluğu’na ilişkin konunun ayrıntıları 16.8.2013 tarihli ve 28737 sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik’te yer almaktadır.
1.2. Hangi İşyerlerinde Kreş Kurma Zorunluluğu Bulunmaktadır? Ve Koşulları Nelerdir?
16.08.2013 tarihli Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik uyarınca işverenlere;
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun,
- 100-150 kadın çalışanın olması halinde emzirme odası kurma,
- 150 den çok kadın çalışanın olması halinde ise, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından kreş açma zorunluluğu getirilmiştir.
Oda ve yurt açma yükümlüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir olan sınırları içinde bulunan tüm işyerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.
- Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir.
Düzenleme gereği işverenler, kadın çalışanların tamamı bekâr veya çocuğu olmasa da kreş veya emzirme odası kurmak zorundadır.
Kadın çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işverenler, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta, bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen şartları taşıyan emzirme odası sağlamakla yükümlüdür.
Kreş işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür. İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
1.3. Oda Ve Kreşten Kimler Yararlanacaktır?
Oda ve yurtlardan kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları faydalanır.
Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır.
Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve bunların başka amaçlarla kullanılması ve bulunması yasaktır.
Yurtlarda çocuklar yaş gruplarına uygun olarak birbirinden ayrı bulundurulurlar.
Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan bırakılır, işin bitiminde alınır. Anne ve babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara uymak şartıyla ara dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımıyla ilgilenebilirler.
1.4. Kreş Kurmak Zorunda Olan İşletmeler İçin Alternatif Bir Yöntem Bulunmakta Mıdır?
Mevzuattaki düzenlemeler doğrultusunda işverenlerin, yaşları ve medeni hâlleri ne olursa olsun 150’den çok kadın çalışanı bulunması halinde 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66 aylık çocukların bakım ve eğitimleri için belirlenen şartları taşıyan bir yurt kurması yükümlülüğü bulunmaktadır. Diğer taraftan işverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Buna göre ilgili düzenlemede oda ve yurtlar ile ilgili olarak işverene yükümlülük verilmiş olması ve giderlerinin tamamının işverenlerce karşılanacağının hükme bağlanmış olması nedeniyle bu yükümlülüğün hizmet alımı yoluyla yerine getirilmesi hâlinde kısmi de olsa çalışanlardan ücret talep edilemez. Maliye Bakanlığı tarafından konuyla ilgili yapılan değerlendirmeye göre yükümlülüğün kamu kurumları tarafından yetkilendirilmiş özel kreş ve çocuk yurtlarından hizmet alımı ile yerine getirilmesi hâlinde yapılacak ödemelerin, Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi çerçevesinde safi kazancın tespitinde indirim konusu yapılmasının mümkün bulunduğu değerlendirilmektedir.
İşverenlerin açmış oldukları kreşlerle ilgili bildirimde de bulunmaları gerekmektedir. Buna göre, açılan kreşlerle ilgili bilgi ve belgeler, açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne gönderilmelidir.
1.5. Kreş Bulundurmamanın Yaptırımları Nedir?