GÜRKAN GÜVEN

İş sağlığı ve iş kazaları ülkemizin kamuoyununda sıklıkla yer almakta olan konulardır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu iş yaşamındaki bu alandaki sorunların çözülmesi amacıyla önemli yenilikler getirmiştir. Bu Kanundaki düzenlemeler uyarınca bazı işverenler çalıştırmakta oldukları işçilere iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sağlamak zorundadır.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun da da iş sağlığı ve güvenliğine yönelik işverenlere bazı sorumluluklara yer verilmiştir. Böylece çapraz bir sorumluluk ağı kurulmak istenilmiştir. Kanun’nun 86’ncı maddesinde işverenlerin defter tutma ve belge düzenleme zorunluluğu ve 102’nci maddesinde de işyeri kayıt ve belgelerinin incelemeye ibraz edilmemesi halinde uygulanacak idari para cezası belirlenmiştir. Aynı Kanunun 13’nci maddesinin verdiği yetki ile iş kazaları ayrıca soruşturulmakta ve bu kapsam da iş sağlığı ve güvenliği (İSG) belgelerinin işverenlerden ibrazı istenmektedir. SGK tarafından İSG belgelerinin incelemeye ibraz edilmemesi halinde idari para cezası uygulanıp uygulanamayacağı hususu makalemizin konusudur.
2- 5510 SAYILI YASA’YA GÖRE DEFTER VE BELGE SAKLAMA VE İBRAZ ZORUNLULUĞU:
5510 sayılı Kanunun 86’ncı maddesi 2’nci fıkrasında “İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde onbeş gün içinde ibraz etmek zorundadır.” işverenlerin defter ve belge saklama ve ibraz zorunluğu düzenlenmiştir.
Kanunda işverenlerin hangi defterleri ne amaçla düzenleyecekleri ayrıca belirlenmemiş olup bu hususun ayrıntıları Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği ile yapılmıştır Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin “Belgenin dayanağı” başlıklı 104. Maddesinde;
“(1) İşverenlerin tutmak zorunda oldukları defterlerle dayanağı belgeler, aylık prim ve hizmet belgesinin, aylık fiilî hizmet süresi zammı prim belgesinin, yıllık fiili hizmet süresi zammı prim belgesinin ve yıllık itibari hizmet süresi prim belgesinin dayanağı belgeler niteliğinde sayılır.
(2) Kanunun 102’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin (4) numaralı alt bendinde belirtilen şekilde tutulmuş defterler geçerli sayılmaz ve anılan alt bentteki geçersizlik hâllerinin gerçekleştiği her bir takvim ayı için, ibraz edilmemesi durumunda uygulanması gereken miktarı aşmamak kaydıyla idarî para cezası uygulanır.”
denilerek işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna verdikleri belgenin dayanağı olmak üzere kayıt tutacakları düzenlemesi yapılmış ancak hangi defterlerin tutulacağı ayrıca belirlenmemiştir.
Yönetmeliğin “İşyeri kayıtlarının ibrazı” başlıklı 107’nci maddesinde;
“ (1) İşyeri kayıt belgelerini saklama yönünden;
a) İşverenler, işyeri sahipleri ve alt işveren işyeri ile ilgili tüm defter ve belgeleri, istenilmesi hâlinde, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş ilgili memurlarına göstermek üzere, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 10 yıl süreyle, Kamu idareleri 30 yıl süreyle, tasfiye ve iflas idaresi memurları ise görevleri süresince saklamak zorundadırlar.”
Denilerek işverenlerin tüm defterlerini saklamak ve ibraz etmek zorunda oldukları düzenlemesi yapılmıştır.
5510 sayılı Kanun’un120. maddesinin (e) fıkrasında ise ;
“e) 86’ncı maddesinin ikinci fıkrasındaki yükümlülüğü Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen onbeş gün içinde mücbir sebep olmaksızın tam olarak yerine getirmeyenlere;
1) Bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin oniki katı tutarında,
2) Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, aylık asgari ücretin altı katı tutarında,
3) Defter tutmakla yükümlü değil iseler, asgari ücretin üç katı tutarında,
..
İdari para cezası uygulanır” denilerek yaptırım belirlenmiştir.
3- İŞ KAZASI İNCELEMELERİNDE TALEP EDİLEBİLEN DEFTER VE BELGELER
İş Sağlığı ve Güvenliğine ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu’nun inceleme yapıp yapamayacağına ilişkin değerlendirmelere aşağıda yer verilmektedir;
3.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Belgeleri :
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin “İşverenin sağlık ve güvenlik kayıtları ve onaylı deftere ilişkin yükümlülükleri” başlıklı 7. maddesinde ;
“ (1) İşveren ilgili mevzuatta belirlenen süreler saklı kalmak kaydıyla;
a) İşyerinde yürütülen iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine ilişkin her türlü kaydı,
b) İşten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle çalışanların kişisel sağlık dosyalarını,
saklar.
(2) Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını yazılı olarak talep eder, önceki işveren dosyanın bir örneğini onaylayarak bir ay içerisinde gönderir.
(3) Onaylı defter işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri veya noterce her sayfası mühürlenmek suretiyle onaylanır.
(4) Onaylı defter yapılan tespitlere göre iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ile işveren tarafından birlikte veya ayrı ayrı imzalanır. Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır.
(5) Onaylı defterin asıl sureti işveren, diğer suretleri ise iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından saklanır. Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından işveren sorumludur. Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır. “ denilerek iş sağlığı ve güvenliği belgelerinin neler olduğu belirlenmiştir.
3.2. İş Kazası İncelemelerinde İncelenen İş Sağlığı ve Güvenliği Kayıtları :