Özkan AYKAR-Onur ŞAHİN

1. GİRİŞ
Bilindiği üzere Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 29/8/2018 tarihli ve 52 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı 31/8/2018 tarihli ve 30521 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, 52 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 32 sayılı Karara geçici 1 inci maddesinden önce gelmek üzere eklenen ek maddesinde “Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Vergi Dairesi Müdürlükleri bu Kararın uygulanması kapsamında Bakanlıkça belirlenecek görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.” hükmü yer almaktadır.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No:2018-32/48)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğin (Tebliğ No:2019-32/56) 31/12/2019 tarihli ve 30995 (5. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile vergi dairelerince yapılacak iş ve işlemler ile uygulamaya ilişkin diğer usul ve esaslarda değişiklikler yapılmıştır.
Daha sonra İhracat Genelgesi’nin “İhracat Bedelinin Tahsili ve Kabulü” başlıklı 8. maddesine 14,15 ve 16 ncı fıkralar eklenmiş olup, söz konusu değişiklikler kapsamında Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan ihracata ilişkin bedellerin ödenmesi(1) ve serbest bölgeye yapılan ihracat işlemlerine(2) yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Bahse konu genelgenin 22 nci maddesi ile bazı ülkelere yapılan ihracat işlemlerinde ihracat bedellerinin yüzde ellisinin tasarrufu serbest bırakılmış olup, 22 nci maddesi ile de muafiyet tanınan ülke sayısı attırılmıştır.
Bu yazımızda, ihracat bedellerinin hangi süreler içerisinde yurda getirilmesi gerektiği, haklı durumlar veya mücbir sebepler nedeniyle yurda getirilemeyen bedeller için ek süre talep edilip edilemeyeceği, açık ihracat hesaplarını kapatmak için ihracatçıların ilgili vergi dairesine ibraz etmesi gereken belgeler, en son yapılan değişiklikler ve konu hakkında uygulamada karşılaşılan hususlara yer verilecektir.
2. İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLME ZORONLULUĞU
2019-32/56 sayılı Tebliğ ile değiştirilen Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No:2018-32/48)’de sayılı Tebliğin “Hesap kapatma, ihbar ve ek süre” başlıklı 8 inci maddesinde;
“(1) Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.
(2) Bankalarca söz konusu bedellerin yurda getirildiğine dair EK-1’de yer alan İhracat Bedeli Kabul Belgesi düzenlenir.
(3) Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.
(4) İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9 uncu maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.
(5) Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.
(6) Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.
(7) Mücbir sebeplerin varlığı nedeniyle Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde açık ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.”
açıklamaları yer almaktadır.
Ayrıca, 16/1/2020 tarihli Merkez Bankası İhracat Genelgesinin “Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerine bildirim” başlıklı 29 uncu maddesinde;
“(1) İhracat hesabının, ek süreler de dâhil olmak üzere, süresi içerisinde kapatılamaması halinde açık hesap tutarı aracı bankaca 5 iş günü içinde Ek:1’deki forma uygun olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir. Söz konusu formun açıklama kısmına ilgili ihracat bedelinin ne kadarının İBKB’ye bağlandığı ayrıntılı olarak yazılır.
(2) İhracat bedelinin faktoring şirketlerince yurt içi kaynaklardan ödendiği faktoring işlemlerinde ise kapatılmayan ihracat hesaplarıyla ilgili olarak sadece faktoring şirketleri ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.
(3) Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince ihracat hesabının kapatılması için ilgililere ihbardan itibaren 10 iş günü içinde 90 gün süreli ihtarname gönderilir. İhracatçılarca bu ihtar süresi içinde ihracat hesabının kapatılması veya mücbir sebep halinin ya da haklı durumun ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne belgelenmesi gerekir.
(4) Bu Genelgenin 28 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki işlemlerden 90 günlük ihtarname süresi ve ek süreler(3) sonunda kapatılmayanlar için Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince Cumhuriyet Savcılıklarına 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarınca yasal işlem başlatılmasını teminen bildirimde bulunulur ve Bakanlığa ihbara ilişkin bilgi verilir.
(5) Açık ihracat hesabı ihbarını birinci fıkrada belirtilen süre içerisinde gerçekleştirmeyen bankalar hakkında ilgili Vergi Dairesi Başkanlıklarınca veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 1567 sayılı Kanun uyarınca yasal işlem başlatılmasını teminen ilgili Cumhuriyet Savcılıklarına bildirimde bulunulur.”
açıklamaları yer almaktadır.
Söz konusu açıklamalar doğrultusunda ihracat hesabının, süresi içinde kapatılmaması hâlinde açık hesap tutarının aracı bankalar tarafından ilgili vergi dairesi başkanlıklarına veya vergi dairesi müdürlüklerine ihbar edilmektedir. (4)
Açık ihracat hesabı ihbarını 5 iş günü içerisinde gerçekleştirmeyen bankalar hakkında ise, ilgili vergi dairesi tarafından 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarınca yasal işlem başlatılmasını teminen ilgili bankanın genel müdürlüğünün bağlı bulunduğu Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. (5)
Aşağıda, bankalar tarafından vergi dairesine yapılan ihbar üzerine; ilgili vergi dairesi tarafından yapılan işlemler ile vergi dairesi tarafından ihracatçılara gönderilen ihtarname üzerine ihracatçıların yapması gerekenler hakkında açıklamalara yer verilmiştir.
2.1. Banka İhbarları Üzerine Vergi Dairesince İhracatçıya İhtarname Gönderilmesi
Bankalar tarafından, ilgili vergi dairesi başkanlıkları veya vergi dairesi müdürlüklerine gönderilen “Açık İhracat Hesabı İhbar Formu”na istinaden ihracat hesabının kapatılması için 90 gün süreli “İhtarname” düzenlenerek ihracatçılara posta ile alma haberli olarak gönderilmektedir.
İhracatçılar tarafından bu ihtarnamenin tebliğinden itibaren 90 günlük süresinin sonuna kadar ilgili belgeler (Döviz Alım Belgesi veya İhracat Bedeli Kabul Belgesi) vergi dairesine ibraz edilerek ihracat hesabının kapatılması istenir. Şayet, 90 günlük ihtar süresi içerisinde bu belgelerin ibraz edilememesi halinde mücbir sebebin ya da haklı durumun varlığı halinde gerekli belgelerle ilgili vergi dairesi başkanlığı veya vergi dairesi müdürlüğüne müracaat edilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, söz konusu mevzuat kapsamında; 31/12/2019 tarihinden sonra Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüklerine açık ihracat hesabı ihbar formları ile her bir gümrük beyannamesi itibarıyla 15.000 ABD doları(6) veya eşitine kadar noksanlığı olan ihracat hesaplarına ilişkin bildirimde bulunulması halinde, söz konusu açık hesaplarının bankalar tarafından kapatılması gerektiğinden, bahse konu açık ihracat hesabı ihbar formlarına vergi dairesi tarafından işlem yapılmamakta ve ilgili bankaya iade edilmektedir.
2.2. Vergi Dairesi Tarafından İhracat Hesabının Kapatılmasında Aranan Belgeler