Hilmi Bahadır BARÇIN

GİRİŞ:
Kamu ihaleleri sürekli gündemde bir alandır. Hergün gerek sosyal gerekse görsel medyada muhakkak bu alanla ilgili haberlere denk gelinebilmektedir.
Bu alanın temel kurallarının yer aldığı kanun ise 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’dur. Kanun koyucu Kamu İhale Kanunu’nun çeşitli maddelerine ihaleye katılabilmek amacıyla yeterlilik kriterleri getirmiştir.
Bu yeterlilik kriterlerinden birisi de isteklilerin sosyal güvenlik borçlarının olmaması koşuludur.
Kamu ihale mevzuatında değişiklik yapan Yönetmelik ve Tebliğler 18/5/2024 tarihli ve 32550 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olup kamu ihalelerine katılım için sosyal güvenlik borcu limitinde meydana gelen önemli değişiklik makalemizin konusunu teşkil edecektir.
İHALELERDE SOSYAL GÜVENLİK BORCU ENGELİ
Kamu ihalelerine katılma hususunda istekliler açısından önemli bir şart isteklinin sosyal güvenlik borcu olmamasıdır.
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye Katılımda Yeterlilik Kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinin dördüncü fıkrasında ihale dışı bırakılacak istekliler 10 bent halinde sıralanmıştır:
“Aşağıda belirtilen durumlardaki istekliler ihale dışı bırakılır:
...
c) Türkiye’nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan.
d) Türkiye’nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olan.
...
(Ek fıkra: 28/3/2007-5615/23 md.) Kurum, dördüncü fıkranın; (c) bendi ile ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının uygun görüşünü alarak sosyal güvenlik prim borcunun kapsamı ve tutarını; (d) bendi ile ilgili olarak, Gelir İdaresi Başkanlığının uygun görüşünü alarak vergi borcu kapsamına girecek vergileri; tür ve tutar itibariyle belirlemeye yetkilidir.
(Ek fıkra: 28/3/2007-5615/23 md.) Bu madde kapsamında istenen belgelerden hangilerinin taahhütname olarak sunulabileceği Kurum tarafından belirlenir. Gerçeğe aykırı hususlar içeren taahhütname sunulması veya ihale üzerinde kalan istekli tarafından taahhüt altına alınan durumu tevsik eden belgelerin sözleşme imzalanmadan önce verilmemesi halinde bu durumda olanlar ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir.”
Madde metninden anlaşılacağı üzere yerli istekliler açısından Türkiye’de; eşik değerler üzerindeki ihalelere katılabilecek yabancı istekliler açısından da kendi ülke mevzuatları açısından kesinleşmiş sosyal güvenlik borcu olan istekliler ihale dışı bırakılacaklardır.
Ayrıca Kamu İhale Kurumu aynı madde de Sosyal Güvenlik Kurumunun uygun görüşünü alarak sosyal güvenlik borcu kapsamına girecek vergileri; tür ve tutar itibariyle belirlemeye yetkili kılınmıştır.
KAMU İHALELERİNDE SOSYAL GÜVENLİK BORCU’NA İLİŞKİN ESKİ DÜZENLEMELER:
Görüleceği üzere 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, sosyal güvenlik borcunun limiti ve kapsamını belirleme konusunda yetkili kılınmıştır. Kamu İhale Genel Tebliğ’nde yer alan konuya ilişkin açıklamalara aşağıda yer verilmiştir;
Eski Düzenlemede Kamu İhalelerine Katılım İçin Sosyal Güvenlik Borcu
Kamu İhale Genel Tebliğ’nin 17.3.2 maddesinde yer alan eski düzenleme de Sosyal Güvenlik borcu ve kapsamı aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;
İsteklinin Türkiye genelindeki aşağıda belirtilen durumlar için kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu ve GSS olmadığı kabul edilecektir;
1) İlgili kanunlara göre tecil ve taksitlendirilerek ya da özel kanunlara göre yeniden yapılandırılarak ödeme planına bağlanan ve anılan kanunlar gereğince tecil ve taksitlendirmeye ya da yapılandırmaya ilişkin taksit ve/veya cari aya ilişkin ödeme yükümlükleri yerine getirilmiş olması kaydıyla, tecil ve taksitlendirmeye ya da yeniden yapılandırmaya konu prim, sosyal güvenlik destek primi, Genel Sağlık Sigortası
2) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (a) maddesi kapsamına giren (7 numaralı alt bendinde belirtilen alt işveren borçları hariç) sigorta primi,sosyal güvenlik destek primi, Genel Sağlık Sigortası (27.04.2016 tarih ve 29696 sayılı Resmi gazete ile, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
3) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 6 katını aşmayan ve (a) maddesinin 7 numaralı alt bendinde belirtilen sigorta primi, Genel Sağlık Sigortası (27.04.2016 tarih ve 29696 sayılı Resmi gazete ile, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
4) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (b) maddesi kapsamına giren ve 4/1-a kapsamında sigortalı sayılanlara sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, Genel Sağlık Sigortası (27.04.2016 tarih ve 29696 sayılı Resmi gazete ile, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
5) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (b) maddesi kapsamına giren ve 4/1-c kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin prim, kesenek, kurum karşılığı ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
6) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (c) maddesi kapsamına giren ve 4/1-a kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin ((a) maddesinin 7 numaralı alt bendinde belirtilen borçlar hariç) sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, GSS primi, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
7) Sigorta primine esas aylık kazancın alt sınırının 3 katını aşmayan, (c) maddesi kapsamına giren ve 4/1-b kapsamında sayılan sigortalılığından doğan prim borçları, sosyal güvenlik destek primi, Genel Sağlık Sigortası (27.04.2016 tarih ve 29696 sayılı Resmi gazete ile) borçları ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
8) Sigorta primine esas aylık kazancın alt sınırının 3 katını aşmayan ve (d) maddesi kapsamına giren ve 4/1-b kapsamında sayılan sigortalılığından doğan prim borçları, sosyal güvenlik destek primi, Genel Sağlık Sigortası (27.04.2016 tarih ve 29696 sayılı Resmi gazete ile) borçları ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar.
Eski Düzenleme Doğrultusunda Sosyal Güvenlik Borcu Limitleri Ne Kadardı?
Yukarıda yer verdiğimiz Kamu İhale Genel Tebliğ’ndeki düzenlemeler uyarınca Kesinleşmiş Sosyal Güvenlik Borcu, sigorta primine esas aylık kazanca bağlı olarak her yıl güncellenmekteydi.
Bu doğrultuda 2024 yılı için ihalelere katılmaya engel kesinleşmiş Sosyal Güvenlik Borcu kapsamı ve tutarı aşağıdaki tabloda belirtildiği gibidir;

YENİ DÜZENLEMEDE İHALEDEN DEĞERLENDİRME DIŞI BIRAKILMAYA SEBEP SOSYAL GÜVENLİK BORCU LİMİTİ
Kamu ihale mevzuatında değişiklik yapan Yönetmelik ve Tebliğler 18/5/2024 tarihli ve 32550 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olup; kamu ihalelerine katılıma engel sosyal güvenlik borcu limitinde de değişiklik meydana gelmiş durumdadır.
Yeni Sosyal Güvenlik Borcu Limitleri