Gürkan GÜVEN

GİRİŞ

Yapım işi ülkemiz ekonomisinin en önemli itici güçlerinden hatta genel deyimiyle lokomotifidir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun da yapım işleri “Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerin” olarak tanımlanmakta olup yıllık 200 milyar TL’lik yapım işleri alımları bu doğrultuda gerçekleştirilmektedir.

Yapım işi ihaleleri, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde gerçekleştiriliyor olup 4734 sayılı Kanun çerçevesinde akdedilen sözleşmelerde yüklenim süresince gerçekleştirilebilecek iş artışının bir üst tavan limiti bulunmaktadır.

Son yıllarda az da olsa kanuni iş artışlarından fazla imalatın olması durumunda ödenip ödenmeyeceği veya ödenirse kamu zararı olup olmayacağı konusunda tartışma konusu olabilmektedir.

Makalemizde bu tartışılan alana ilişkin Yargıtay kararı doğrultusunda açıklamalarımıza yer verilecektir.

YAPIM İŞİ İHALELERİNDE KANUNİ İŞ ARTIŞLARI

Konuya doğrudan giriş yapmak yerine ilk olarak konunu temel kavramları hakkında bilgilendirmeler yapmanın faydalı olacağı kanaatindeyiz.

2.1. Yapım İşi İhalelerinde İş Artışları

Yapım işi ihale süreçlerine ilişkin temel kurallar 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve Yapım İşi İhale Uygulama Yönetmeliğinde yer almakta iken; sözleşme aşamasına ilişkin temel kurallar ise 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nda düzenlenmiştir.

İşte Bu Kanun’un 24’ncü maddesi olan “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı maddesinde iş artışına ilişkin temel kurallar aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;

Madde 24-

Mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;

a) Sözleşmeye esas proje içinde kalması,

b) İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,

Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin % 10’una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20 ‘sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir.

Birim fiyat sözleşme ile yürütülen yapım işlerinde Cumhurbaşkanı bu oranı sözleşme bazında % 40 ‘a kadar artırmaya yetkilidir.

İşin bu şartlar dahilinde tamamlanamayacağının anlaşılması durumunda ise artış yapılmaksızın hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir. Ancak bu durumda, işin tamamının ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi zorunludur.

Sözleşme bedelinin % 80’inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde, yüklenici işi bitirmek zorundadır. Bu durumda yükleniciye, yapmış olduğu gerçek giderleri ve yüklenici kârına karşılık olarak, sözleşme bedelinin % 80’i ile sözleşme fiyatlarıyla yaptığı işin tutarı arasındaki bedel farkının % 5’i geçici kabul tarihindeki fiyatlar üzerinden ödenir.

Görüleceği üzere Kanun koyucu iş artışları konusunda kamu idareleri ve yüklenicileri serbest bırakmamıştır.

2.2. YAPIM İŞLERİNDE İŞ ARTIŞI İLE İLGİLİ TEMEL KURALLARIN AÇIKLANMASI

Kanuni düzenleme yukarıda belirttiğimiz şekilde düzenlenmiş olup yapım işlerinde temel iş artışına ilişkin olarak kurallar aşağıdaki şekilde özetlenebilir;

- Anahtar Teslimi Götürü Bedel işlerde yüzde 10 iş artışı yapılabilir.

- Birim Fiyat ile çıkılan yapım işlerinde yüzde 20 iş artışı yapılabilir. Birim fiyat sözleşme ile yürütülen yapım işlerinde Cumhurbaşkanı bu oranı sözleşme bazında % 40 ‘a kadar artırmaya yetkilidir.

- İşin bu şartlar dahilinde tamamlanamayacağının anlaşılması durumunda ise artış yapılmaksızın hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir. Ancak bu durumda, işin tamamının ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi zorunludur.

KANUNİ İŞ ARTIŞINDAN FAZLA İŞ ARTIŞI GERÇEKLEŞTİRİLMESİ DURUMU

Kanuni olarak iş artışı miktarları belirtilmiştir. Peki Kanundaki bu hükümlere rağmen iş artış bedeli ödenebilir mi? İşte bu sorunun cevabını sizler için hazırladık

Konunun Örnekle Açıklanması

Makalemizin konusunun daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla aşağıdaki örnek faydalı olacaktır;

5 milyon TL tutarında bir bina yapım işi sözleşmeye bağlanmış olsun.

Söz konusu iş yapım işi olduğundan ötürü anahtar teslimi götürü bedel ihale edilmek durumundadır.

Sözleşme aşamasında ise sadece yüzde 10 yani 500.000,00 TL iş artışı ödemesi gerçekleştirilebilir.

Ancak yüklenici firma tarafından yüzde 10 değil; yüzde 15 oranında imalat gerçekleştirilmesi durumunda bu bedel ödenecek midir? Ve ödenirse nasıl ödenecektir?

Yargıtay’ın Konuya Bakış Açısı

Yargıtay 15.Hukuk Dairesi’nin 12.12.2019 tarihinde vermiş olduğu 2019/ 570 Esas 2019 / 5136 Karar sayılı kararında bu konu açıklığa kavuşturulmuştur.