Hilmi Bahadır BARÇIN

1. GİRİŞ
Kamu alımlarının usul ve esaslarının düzenlendiği ana mevzuat 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’dur. Ayrıca bu Kanunların hizmet, mal, yapım ve danışmanlık için ayrı ayrı ihale uygulama yönetmelikleri ve tebliğleri ile devasa bir alt mevzuatı bulunmaktadır.
İhale sürecinde, istekliler ihale dokümanına bağlı olarak tekliflerini sunmakta; ihale günü ve saatinde en uygun teklifi veren istekli ihale komisyon kararı ile belirlenmekte; böylece ihalenin yüklenicisi ilan edilmekte ve sonuç olarak yüklenici ile idare arasında bir sözleşme imzalanmaktadır.
Kamu alımları mevzuatının düzenlendiği ana Kanun 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu çerçevesinde gerçekleştirilen ihalelerde, en düşük fiyat teklifini veren istekli firmada ihale kalmaktadır. Peki en düşük fiyatın bir sınırı yok mudur? Kanun koyucu, ihale sürecinde düşük fiyatların açıklanması için de idareler ve yükleniciler için kurallar getirmiştir. Aşırı düşük uygulaması olarak adlandırılan bu sürecin mal alımlarındaki durumu makalemizin konusunu teşkil edecektir.
2. 4734 SAYILI KANUNDA İHALELERDE AŞIRI DÜŞÜK UYGULAMASI
Kamu alımlarına ilişkin ihalelerde en düşük fiyat veren istekli de ihalenin kalması esastır. Peki en düşük bedelin bir sınırı var mıdır? Bu soruya 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’muzun 38’nci maddesinde aşağıdaki düzenleme ile cevap verilmeye çalışılmıştır;
Aşırı düşük teklifler
Madde 38- İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.
İhale komisyonu;
a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.
Kurum, ihale konusu işin türü, niteliği ve yaklaşık maliyeti ile ihale edilme usulüne göre aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değerler ve sorgulama kriterleri belirlemeye, ihalenin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin sonuçlandırılabilmesine, ayrıca yaklaşık maliyeti 8 inci maddede öngörülen eşik değerlerin yarısına kadar olan hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinde sınır değerin altında olan tekliflerin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin reddedilmesine ilişkin düzenlemeler yapmaya yetkilidir. İhale komisyonu bu maddenin uygulanmasında Kurum tarafından yapılan düzenlemeleri esas alır.
Görüleceği üzere; Kanun koyucu tarafından obkejtif olmayan aşırı düşük fiyat tekliflerinin engellenmesi ile ilgili olarak önemli bir düzenleme Kanunun 38’nci maddesinde yer almaktadır. Bu düzenlemede özet olarak kamu idarelerinin Kamu İhale Kurulu tarafından belirlenmiş kurallar doğrultusunda teklifi aşırı düşük olan firmaları tespit edeceğini ve istekli firmalarında yine Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen bu kurallar doğrultusunda aşırı düşük açıklamalarını gerçekleştireceklerini belirtmektedir.
3. İHALE TÜRLERİNDE AŞIRI DÜŞÜK SORGULAMASI
İhale mevzuatı çerçevesinde ihale türleri mal, hizmet ve yapım olarak 3’e ayrılmakta olup aşağıda bu ihale türlerinde aşırı düşük açıklamasının nasıl gerçekleştirileceği açıklanmıştır;
2.1. Yapım ve Hizmet Alımlarında Aşırı Düşük Uygulaması