Yasin KULAKSIZ

1. Giriş
Ölüm aylığı, sigortalının vefat etmesi durumunda geride kalan hak sahibi konumundaki eş ve çocuklara bağlanan aylık olarak belirtilmektedir. Sigortalının ölümü halinde, öncelikle aylıktan yararlanma şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediği araştırılıp, aylıktan yararlanma şartlarının sağlandığı durumlarda kişilere ölüm aylığı bağlanabilmektedir. Ölüm aylığı, ölen sigortalının; eşine, çocuklarına, anne ve babasına belirli şartların sağlanması halinde bağlanabilmektedir. Ölüm aylığı, ölen sigortalının; eşine, çocuklarına, anne ve babasına bağlanır.
Anne veya baba ile eşin vefatı durumunda birinden ölüm aylığı alan kişinin diğer bir vefat nedeniyle çift ölüm aylığı alabilmesi hususu yazımız içerisinde incelenecektir.
2. Ölüm Aylığı
Ölüm aylığı tabiri yerine halk arasında aylığın bağlandığı kişiye göre “dul aylığı” ve “yetim aylığı” tabirleri de kullanılmaktadır. Ölüm aylığı, vefat eden kişinin yakınlarına sağlanan en önemli yardımlardan biridir, aslında en önemlisidir de denebilir. Ölümün iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle gerçekleşmesi durumunda hak sahiplerine ölüm aylığı değil ölüm geliri bağlanır. Ancak iş kazası veya meslek hastalığı dışında bir sebeple ölüm olayının gerçekleşmesi durumunda hak sahiplerine uzun vadeli sigorta kolları içerisinde sayılan ölüm sigortası yardımlarından olan ölüm aylığı bağlanır.
Ölüm aylığına hak kazanılabilmesi için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihin öncesi ve sonrası önem arz etmektedir. 2008/Ekim ayından sonra ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için;
a-) En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya,
b-) 4/1-(a) sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş,
Olması şartıyla ölüm aylığı bağlanır.
Ayrıca;
a-) Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemleri tamamlanmamış,
b-) Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş,
Durumda iken ölen sigortalıların hak sahiplerine yazılı istekte bulunmaları halinde ölüm aylığı bağlanır.
Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4/1-(a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmamaktadır.
Ancak, 01.10.2008 tarihinden önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınmaktadır. Ayrıca, kendi nam ve hesabına (5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi) çalışan sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için ölen sigortalıların genel sağlık sigortası primi dâhil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır.
4/A kapsamında olup 01.10.2008 tarihinden önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında yurtiçi/yurtdışı her türlü borçlanılan süreler dikkate alınır iken yeni dönemde dikkate alınmamaktadır. Bu şart için borçlanma yapılmak istenilen tarih değil sigortalının 01.10.2008 tarihinden önce mi sonra mı öldüğü önem taşımaktadır. Burada bir diğer önemli nokta da 4/A’lılar için 900 gün ile ölüm aylığı bağlanmasında en az 5 yıllık sigortalılık süresi aranırken, 1800 günden ölüm aylığı bağlanmasında ise sigortalılık süresi aranmamaktadır. Ölüm sigortasında sigortalının ölümü tarihinde geçerli olan mevzuat hükümleri uygulanmaktadır. 4/B sigortalıları için yukarıda belirtilen 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm primi bildirim şartı 01.10.2008 tarihinden sonra ölen 4/B sigortalıları için geçerlidir.
Eşine aylık bağlanması için, ölüm tarihinde sigortalının eşi ile yasal evlilik bağı bulunması şarttır. Sigortalının dul eşine % 50 si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75 i oranında aylık bağlanacaktır.