Şahin TÜRK

I-Giriş

Genel olarak hafta tatili, haftanın altı iş gününde çalışma nedeniyle yorulan, kendisine, ailesine, çevresine, yani özel yaşamına zaman ayıramayan çalışanlara, yorgunluğunu gidermesi, bir gün bile olsa çalışma yaşamının stresli, tabi, programlı ortamından kurtulması için genellikle haftada bir gün ve hafta sonunda tanınan dinlenme günüdür. İş sağlığının korunması ve işgücünün yenilenmesi amacıyla aynı zamanda Anayasanın 50. maddesinden kaynaklanan bir zorunluluk olan hafta tatili gününde çalışılması halinde ödenecek ücrete ilişkin açıklamalar, bu yazının konusunu oluşturacaktır.

II-Çalışma Süresi

Çalışma süresine ilişkin açıklamalar 4857 sayılı Kanunun Dördüncü Bölümünde İşin Düzenlenmesi başlığı altında 63 üncü madde de yer almış ve genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saat olarak belirlenmiştir. Şayet aksi kararlaştırılmamışsa bu sürenin yani kırkbeş saatin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Bahsi geçen 45 saat işçinin işyerinde fiilin çalıştığı, işyerinde çalışarak geçirdiği süreyi ifade etmektedir. Aynı Kanunun 68 inci maddesi uyarınca işçilere çalıştıkları gün içinde yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlar sebebiyle ya da dinlenmek için verilen ara dinlenmeler çalışma süresinden sayılmamakta, başka bir ifade ile bu 45 saatin içinde yer almamaktadır. Kanun koyucu çalışma süresine haftalık 45 saat sınır koyduğu gibi günlük çalışma süresine de bir sınır koymuş ve bunu 11 saat olarak açıklamıştır.

III-Hafta Tatili ve Ücreti

Haftalık izin ile ilgili ilk düzenleme olan 1924 tarihli 394 sayılı Hafta Tatili Hakkındaki Kanun her ne kadar 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 1.maddesi ile 1 Temmuz 2017 tarihinde yürürlükten kalkmış olsa da, İş Kanunu’nun Hafta Tatili Ücreti başlıklı 46 ncı maddesinde, bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verileceği hükmü varlığını korumaktadır. Yine 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Hafta Tatili ve İş Arama İzni başlıklı 421 inci maddesinde işverenin, işçiye her hafta, kural olarak Pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlü olduğu düzenlenmiştir.

4857 sayılı İş Kanununun açık düzenlemesine göre, işçinin ücretli hafta tatilini hak etmesi, tatilden önce 63. maddeye göre saptanan iş günlerinde çalışmış olmasına bağlıdır. Bu duruma göre de haftalık normal çalışma süresi, iş günlerine eşit dağıtılsın veya dağıtılmasın, işçi, haftanın iş günlerinde kırkbeş saat çalışmış olmalı veya çalışmış sayılmalıdır.

Çalışma saatlerinin günlere eşit dağıtıldığı varsayımı altında, haftanın 6 günü günlük 7,5 saat çalışan bir işçinin 6 günün sonunda 45 saatlik çalışma yapmış olacağı ve haftanın 7 nci gününde kendisine kesintisiz 24 saat hafta tatili izni verilmesi gerekeceği ortadadır. 24 saatin altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullanıldığından söz edilemeyeceği (hafta tatilinin hiç kullandırılmamış sayılacağı) gibi, hafta tatili bölünerek de kullandırılamayacaktır.

Yine eklemek gerekecektir ki, işçinin hafta tatillerinde çalıştırılarak, 24 saatlik dinlenme sürelerinin yani hafta tatillerinin toplu halde kullandırılması da yasa hükmünün konuluş amacına aykırı olduğundan mümkün olamayacaktır.