Faruk AK

GİRİŞ
5411 sayılı Bankacılık Kanunu’yla varlık yönetim şirketlerinin faaliyet alanları kapsamında yaptıkları iş ve işlemlere bazı vergisel avantajlar ve istisnalar tanınmıştır. Varlık yönetim şirketlerine sağlanan vergisel avantajlar ve istisnalara ilişkin düzenlemeler çoğunlukla 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda yer almakla birlikte 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nda da düzenlemeler mevcuttur. Varlık yönetim şirketlerinin iş ve işlemlerinin bazı vergilerden, fonlardan, harçlardan ve ödemelerden istisna edildiği vergi, harç ve ödeme türleri ile istisnalardan yararlanabileceği sürelere ilişkin yapılan değişiklikleri ve uygulamada karşılaşılan sorunları yazımızda açıklamaya çalışacağız.

2. SON YASAL DEĞİŞİKLİKLER DOĞRULTUSUNDA VARLIK YÖNETİM ŞİRKETLERİNE SAĞLANAN VERGİSEL AVANTAJLAR VE İSTİSNALAR NELERDİR?
14.10.2021 tarihli ve 7338 sayılı Kanunun 58. maddesiyle 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun “Varlık Yönetim Şirketi” başlıklı 143. maddesinde bazı değişikliklere gidilmiştir. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun “Varlık Yönetim Şirketi” başlıklı 143. maddesinde; “…varlık yönetim şirketlerinin yaptıkları işlemler ve bununla ilgili olarak düzenlenen kâğıtlar, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa göre ödenecek damga vergisinden, 492 sayılı Harçlar Kanununa göre ödenecek harçlardan, kaynak kullanımını destekleme fonuna yapılacak kesintilerden ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 39 uncu maddesi hükmünden istisnadır.” hükmü ile varlık yönetim şirketlerinin faaliyet alanları kapsamında kuruluşundan itibaren yaptıkları iş ve işlemlerinin damga vergisi, harç ödemeleri, kaynak kullanımı destekleme fonu ve Rekabet Kurumuna yapılacak ödemelerin istisna tutulduğu düzenlenmiştir. Ancak; 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 143. maddesi hükümleri değişmeden önce varlık yönetim şirketlerinin faaliyet alanları kapsamında yaptıkları iş ve işlemlerinin damga vergisi, harç ödemeleri, banka ve sigorta muameleleri vergisi(BSMV), kaynak kullanımı destekleme fonu ve Rekabet Kurumuna yapılacak ödemelerin kuruldukları takvim yılı ve bunu izleyen beş yıl süre ile istisna olduğu düzenlenmişti. Bu fıkrada yer alan; “…kuruluş işlemleri de dâhil olmak üzere kuruldukları takvim yılı ve bunu izleyen beş yıl süresince…” ve “…her ne nam altında olursa olsun tahsil edilecek tutarlar 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu gereği ödenecek banka ve sigorta muameleleri vergisinden…” ibareleri 14.10.2021 tarihli ve 7338 sayılı Kanunun 58. maddesiyle madde metninden çıkarılmıştır. Varlık yönetim şirketlerinin faaliyet alanları kapsamında yaptıkları iş ve işlemlerin damga vergisi, harç ödemeleri, kaynak kullanımı destekleme fonu ve Rekabet Kurumuna yapılacak ödemelerde istisna süre sınırı(kuruldukları takvim yılı ve bunu izleyen beş yıl) kaldırılmış bu istisnalar süresiz hale getirilmiştir. Yine; 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu gereği varlık yönetim şirketlerinin faaliyet alanları kapsamında yaptıkları iş ve işlemlerine tanınan banka ve sigorta muameleleri vergisi(BSMV) istisnasına son verilmiştir. Zira temelde varlık yönetim şirketleri, banka muamele ve hizmetleri ile menkul kıymetlere ilişkin işlemlerini esas iştigal konusu olarak yapması nedeniyle banker kapsamında banka ve sigorta muameleleri vergisi(BSMV) mükellefidirler.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar” başlıklı 17. maddesinin 4. fıkrasının “l” bendinde;(1) 30.01.2002 tarihli ve 4743 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan varlık yönetim şirketlerinin bankalar, özel finans kurumları ve diğer mali kurumlardan devraldığı alacakların tahsili amacıyla bu alacakların teminatını oluşturan mal ve hakların(müzayede mahallinde satışı dahil) teslimi ile aynı Kanuna göre finansal yeniden yapılandırma çerçeve anlaşmaları hükümleri kapsamında yeniden yapılandırılan borçların ödenmemesi nedeniyle bu borçların teminatını oluşturan mal ve hakların(müzayede mahallinde satışı dahil) tesliminin Katma Değer Vergisi’nden istisna tutulduğu hüküm altına alınmıştır. İlgili istisnaya paralel olarak Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinin “II/F-4.11.Varlık Yönetim Şirketlerinin Bazı Teslimleri ile Finansal Yeniden Yapılandırma Hükümleri Kapsamında Bazı Borçların Teminatını Oluşturan Mal ve Hakların Teslimi” başlıklı bölümünde;“4743 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan varlık yönetim şirketlerinin bankalar, özel finans kurumları ve diğer mali kurumlardan devraldığı alacakların tahsili amacıyla bu alacakların teminatını oluşturan mal ve hakların (müzayede mahallinde satışı dahil) teslimi ile aynı Kanuna göre finansal yeniden yapılandırma çerçeve anlaşmaları hükümleri kapsamında yeniden yapılandırılan borçların ödenmemesi nedeniyle bu borçların teminatını oluşturan mal ve hakların (müzayede mahallinde satışı dahil) teslimi KDV’den müstesnadır...” açıklamalarına yer verilmiştir.
Yukarıda açıkladığımız üzere, 14.10.2021 tarihli ve 7338 sayılı Kanunun 58. maddesiyle yapılan değişiklikle varlık yönetim şirketlerinin kuruluşundan itibaren faaliyet alanları kapsamında yaptıkları iş ve işlemlerinin damga vergisi, harç ödemeleri, kaynak kullanımı destekleme fonu ve Rekabet Kurumuna yapılacak ödemelerde kuruldukları takvim yılı ve bunu izleyen beş yıl süreyle yararlanabileceği hükmü kaldırılmış, bu istisnalar 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar” başlıklı 17. maddesinin 4. fıkrasının “l” bendinde yer alan Katma Değer Vergisi istisnasında olduğu gibi süresiz hale getirilmiştir.
5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun “Varlık Yönetim Şirketi” başlıklı 143. maddesinde(2) özetle; varlık yönetim şirketlerinin yasal düzenlemeler doğrultusundaki iş ve işlemleri nedeniyle doğmuş veya doğması beklenen, ancak miktarı kesin olarak belli olmayan zararlarını karşılamak amacıyla ayırmış oldukları karşılıklarında tamamı süre sınırlaması olmaksızın ayrıldıkları yılda kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilebileceği hüküm altına alınmıştır.
1 Seri no’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “32.1.1. Borsa İstanbul Pay Piyasasında ilk defa işlem görmek üzere en az %20 oranında halka arz edilen kurumlarda kurumlar vergisi oranının 2 puan indirimli uygulanması” başlıklı(3) bölümünde; “…varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri indirimli oran uygulamasından yararlanamayacaklardır…” denilerek varlık yönetim şirketlerinin 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinin 6. fıkrasında yer alan indirimli kurumlar vergisi oranından yararlanamayacağı hüküm altına alınmıştır.