Mehmet YAPICI

1.Giriş

Şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi ve ekonomik etkili gümrük rejimleri arasında yer alan dahildeişleme rejimine ilişkin mevzuat düzenlemelerine, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 108 ila 122 nci maddelerinde, 7/10/2009 tarihli ve 27369 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinin 349 ila 369 uncu maddelerinde, 27.01.2005 tarih ve 25709 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararında, 20.12.2006 tarihli ve 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nde ve diğer sair mevzuat düzenlemelerinde (genelge, tasarruflu yazı vb.) yer verilmiştir. Dahilde işleme rejiminde, şartlı muafiyet sistemi ve geri ödeme sistemi olarak 2 uygulama kapsamında işlemler yürütülmektedir.

4458 sayılı Gümrük Kanununun “Vergi Kaybına Neden Olan işlemlere Uygulanacak Cezalar” başlıklı İkinci Bölümünün 234 ila 238 inci maddelerinde kabahatlere uygulanacak idari yaptırımlara ilişkin hükümler yer almaktadır. Bu maddelerde kapsamında uygulanacak cezalarda eşyanın tabi tutulduğu gümrük rejimi önem arz etmekte, eşyanın tabi olduğu rejime göre uygulanacak ceza oranı farklılık göstermektedir.

2.Dahilde İşleme Rejimi

Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir. Eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur. Eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasına şartlı muafiyet sistemi denir. Şartlı muafiyet sisteminin uygulandığı dahilde işleme rejiminde, ihraç olunan işlem görmüş ürünlerin ihracat vergilerine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi durumunda, söz konusu eşdeğer eşya ihracat vergilerinden muaf tutulur.

Daha genel bir tanımla şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan (belge/izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firma tarafından) ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde (katalizör olarak kullanılanlar dahil), yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata bağlanmak suretiyle bedelli ve/veya bedelsiz ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir. Ancak, belge/izin kapsamında yapılacak işletme malzemesi ithalatında, katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi tahsil edilir ve ticaret politikası önlemleri uygulanır.

Yukardaki ifadelerden anlaşılacağı üzere şartlı muafiyet kapsamında dahilde işleme rejimine tabi tutulan eşya;

-Serbest dolaşımda değildir.

-Ticaret politikası önlemlerine tabi değildir.

-İşlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmak üzere geçici ithal edilmektedir.

-İşlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldıktan sonra yeniden ihraç edilecektir.

-İhracatta gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayacaktır.

-Vergileri teminata bağlanacaktır.

Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergileri, dahilde işleme rejimi kapsamında geri verilir. Eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasına geri ödeme sistemi denir.(1)

Yukarıdaki ifadeden anlaşılacağı üzere geri ödeme kapsamında dahilde işleme rejimine tabi tutulan eşya;

-Serbest dolaşıma girmiştir.

-Serbest dolaşıma girerken ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmuştur.

-İşlem görmüş ürünlerde kullanıldıktan sonra ihraç edilecektir.

-İhraç edildikten sonra tahsil edilmiş vergiler geri alınacaktır.(2)

Dahilde işleme rejiminde geri ödeme sisteminin uygulandığı hallerde; Eşdeğer eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünlerin ithal eşyasının serbest dolaşıma girmesinden önce Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi, İşlem görmüş ürünlerin eşdeğer eşyadan elde edildiği durumlarda, gümrük işlemlerinde ithal eşyasının eşdeğer eşya, eşdeğer eşyanın ise ithal eşyası gibi değerlendirilmesi, Henüz ithal edilmemiş eşyanın yerine ihracat vergilerine tabi eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünlerin ihracı halinde, ithal eşyasının süresi içinde ithal edilmesine karşılık olarak izin hak sahibinden, ihracat vergileri kadar teminat alınması hükümleri uygulanmaz.

Bunun yanında Geri ödeme sisteminden her eşya yararlanabilir. Ancak, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescili sırasında; İthalat miktar kısıtlamasına tabi olan, Kota kapsamında tarife önlemleri uygulanan, Tarım politikası çerçevesinde ithalat veya ihracat lisansı veya sertifikası ibrazını gerektiren, İşlem görmüş ürün için ihracat iadesi veya vergisi mevcut,eşya için geri ödeme sistemi uygulanmaz. Buna ek olarak, işlem görmüş ürünlerin ihracat beyannamesinin tescili sırasında söz konusu ürünler için tarım politikası çerçevesinde ithal veya ihraç lisansının veya sertifikasının ibrazı gerekiyorsa ya da bu ürünler için ihracat geri ödemesi veya vergisi konulmuş ise, geri ödeme sisteminde ithalat vergileri iade edilmez.

Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün bu Tebliğin 38 inci maddesi hükmüne göre kapatılmasını müteakip 3 (üç) ay içerisinde, ithalat sırasında ödenen vergilerin iadesi için ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi zorunludur. Bu verginin ilgilinin müracaatı üzerine geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde gümrük idarelerince geri verilmemesi halinde, bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümleri uygulanır.

Rejimin uygulamasına ilişkin tanımlardan da anlaşılacağı üzere, dahilde işleme rejimi, yeniden ihraç edilmek koşuluyla, serbest dolaşıma girmiş veya girmemiş eşyanın her türlü işleme faaliyetine tabi tutulmasına imkan sağlayan bir rejimdir. Yabancı ülkeden getirilen ürünlerin, Türkiye Gümrük Bölgesinde herhangi bir işçiliğe tabi tutularak veya Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşımda bulunan eşya ile işledikten sonra yine yabancı ülkelere ihraç etmek isteyen müteşebbisler açısından, gümrük mevzuatının sunduğu en avantajlı rejim dahilde işleme rejimidir. Dahilde işleme rejiminde, ithalat vergileri tahsil edilmediği veya tahsil edilenleriade edildiği için bu şekilde işleme faaliyetinden sonra yapılacak yeniden ihracat ile ülke müteşebbisinin yabancı pazarlarda rekabet şansının artırılması amaçlanır.(3)

2.1.İzin Verilmesi ve Rejimin İşleyişi