Kubilay TÜRKŞEN

1-GENEL AÇIKLAMA

GVK menkul kıymetlerden elde tutma süreci içinde sağlanan gelirleri menkul sermaye iradı, menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan gelirleri ise değer artış kazancı olarak vergilendirmektedir. Bu gelirler ticari faaliyet kapsamında elde edilirse ticari kazanç sayılmaktadır

Menkul kıymetlerden elde edilen gelirlerin büyük bir bölümü öncelikle stopaj yoluyla vergilendirilmektedir. Bu gelirlerin yıllık beyan konusu yapılması gereken hallerde stopaj yoluyla ödenen vergi, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmektedir. Beyan konusu yapılması öngörülmeyen gelirler için stopaj nihai vergileme olmaktadır.

Vergi kanunlarımızda gerçek kişilerin menkul kıymet gelirlerinden stopaj yapılmasını öngören iki madde bulunmaktadır. Bunlar; GVK’nın 94 ve geçici 67. maddeleridir.Menkul kıymet gelirlerinde stopaj GVK’nın 94. maddesine göre yapılırken, 01.01.2006 tarihinden itibaren GVK’nın geçici 67. maddesi de yürürlüğe girmiş, bu madde ile değer artışı kazançları da stopaj kapsamına alınmıştır.

Bu yazıda gerçek kişilerin menkul kıymetlerden elde ettikleri gelirlerin vergilendirilmesi ve yıllık beyan konusu yapılıp yapılmayacakları üzerinde durulacaktır.

2- MENKUL SERMEYE İRATLARININ VERGİLENDİRİLMESİ VE BEYANI

2.1-GVK Geçici 67. Maddenin Kapsamı

GVK’nın geçici 67. maddesinin 13 numaralı fıkrasına göre; bu maddede geçen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesi, özel bir belirleme yapılmadığı sürece Türkiye’de ihraç edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurulunca kayda alınmış ve/veya Türkiye’de kurulu menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları ile kayda alınmamış olsa veya menkul kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem görmese dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişilerince ihraç edilecek her türlü menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracını ifade etmektedir.

Geçici 67. maddenin 9 ve 10 numaraları fıkralarına göre; 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde tutulması veya elden çıkarılması suretiyle sağlanan gelirler ile 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilmiş olan menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirler için bu madde hükümleri uygulanmayacaktır. Bu gelirlerin vergilendirilmesinde, 31.12.2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümler uygulanacaktır.

Geçici 67. maddenin 1 numaralı fıkrasına göre; Hazine ve 4749 sayılı Kanuna göre kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerin alım satımı, itfası sırasında elde edilen getirileri ile bunların dönemsel getirilerinin tahsilinde, tam mükellef kurumlara ait olup, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile sürekli olarak portföyünün en az % 51’i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasında ve hisse senetleri kâr paylarının hisse sahipleri adına tahsilinde bu fıkra hükümleri uygulanmaz. Tam mükellef kurumlara ait olup, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler için, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci madde hükümleri uygulanmaz.

Ayrıca yine geçici 67. maddenin iki numaralı fıkrasına göre; GVK’nın 75.maddesinin ikinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratlarındanödemeyi yapanlarca, banka veya aracı kurumlara veya bunlar aracılığıyla diğer gerçek ve tüzel kişilere ödenenler hariç, % 15 oranında vergi tevkifatı yapılacaktır. Hazine ve 4749 sayılı Kanuna göre kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilenler bu hükmün dışında tutulmuştur.

Yukarıdaki hükümler esas alındığında;

01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde tutulması veya elden çıkarılması suretiyle sağlanan gelirlerin vergilendirilmesi menkul kıymetin iktisap tarihine bakılmaksızın ile 31.12.2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümlere göre yapılacaktır. Bunlar dışında kalan menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesi ise menkul kıymetin iktisap tarihine göre belirlenecektir. 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilmiş olan menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi 31.12.2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümlere göre yapılacaktır.01.01.2006 tarihinden sonra iktisap edilmiş olan menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirlere ise geçici 67. madde uygulanacaktır.

Yurt dışında ihraç edilen özel sektör tahvillerinden elde edilen gelirler, tahviller 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilmiş bile olsa geçici 67. maddenin kapsamı dışındadır.

Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen eurobondlar ile 4749 sayılı Kanuna göre kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen gelirler geçici 67. maddenin kapsamı dışındadır.

Hisse senetleri kar paylarının hisse sahipleri adına tahsili geçici 67. kapsamı dışında tutulmuştur.