Kubilay TÜRKŞEN

1-GENEL AÇIKLAMA
Kamu alacağının zaman değerini korumak amacıyla geç tahsil edilmesine bağlı olarak ek yükümlükler öngörülmüş olup, bunlar; gecikme faizi, gecikme zammı ve pişmanlık zammı uygulamalarıdır. Gecikme faizi Vergi Usul Kanunun (VUK) 112. maddesinde, gecikme zammı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun (AATUHK) 51. maddesinde düzenlenmiştir. Pişmanlık zammı ise, VUK’un 371. maddesi uyarınca tahsil edilmektedir.
AATUHK’nun 51. maddesinde amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı % 4 oranında gecikme zammı tatbik olunacağı, ay kesirlerine isabet eden gecikme zammının günlük olarak hesap edileceği, Cumhurbaşkanının, gecikme zammı oranlarını aylar itibarıyla topluca veya her ay için ayrı ayrı, yüzde onuna kadar indirmeye, gecikme zammı oranı ile gecikme zammı asgari tutarını iki katına kadar artırmaya, ayrıca gecikme zammı oranını aylar itibarıyla farklı olarak belirlemeye ve gecikme zammını bileşik faiz usulüyle aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık olarak hesaplatmaya yetkili olduğu hükümlerine yer verilmiştir. VUK’un 112. maddesinde ikmalen, re’sen veya idarece yapılan tarhiyatlarda;

- Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen vergilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar,
- Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapılmamış kısmına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, yargı organı kararının tebliğ tarihine kadar,
- VUK’un 379. maddesi kapsamında kanun yolundan vazgeçilmesi durumunda söz konusu maddeye göre hesaplanacak vergilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, kanun yolundan vazgeçme dilekçesinin vergi dairesine verildiği tarihe kadar,
geçen süreler için AATUHK’na göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
VUK’un 371. maddesinde de; maddede öngörülen diğer koşulların sağlanması ve mükellefçe haber verilen ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, AATUHK’nun 51. maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla birlikte haber verme tarihinden başlayarak onbeş gün içinde ödenmesi halinde vergi ziyaı cezası kesilmeyeceği hükmü yer almaktadır.
Uygulamada gecikme faizi ve gecikme zammının karıştırıldığı, birinin diğerinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Gecikme zammı ve gecikme faizi oran olarak aynı olmakla birlikte, uygulandıkları süre ve mahiyetleri birbirinden farklıdır. Gecikme faizi verginin geç veya eksik tahakkukundan doğan bir ek yükümlülük iken, gecikme zammı tahakkuk eden verginin zamanında ödenmemesinden doğan bir ek yükümlülüktür. Örneğin eksik beyanda bulunduğu veya hiç beyanname vermediği için cezalı tarhiyata muhatap olan bir mükellef için gecikme faizi uygulanması söz konusu iken, beyanname veren ancak tahakkuk eden vergiyi vadesinde ödemeyen bir mükellef için gecikme faizi uygulanır.
Gecikme faizi ve pişmanlık zammı oranları AATUHK’nun 51. maddesi uyarınca belirlenen gecikme zammı oranına bağlanmıştır. Başka bir ifade ile her üç uygulamada da aynı oran esas alınmaktadır. Gecikme zammı oranı 14.11.2023 tarihinden beri aylık % 3.5 olarak uygulanmakta iken 8484 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile aylık % 4,5 olarak belirlenmiştir.(1) Buna göre, 8484 Sayılı Kararın yürürlük tarihi olan 21.5.2024 tarihinden itibaren aylık % 4,5 oranı esas alınacaktır. Bugüne kadar uygulanan gecikme zammı oranları 1.7.2019 tarihinden itibaren aşağıdaki gibidir.

azıda yeni belirlenen gecikme zammı oranı açıklanarak, gecikme faizi, gecikme zammı ve pişmanlık zammı uygulaması üzerinde durulmuştur.
2- GECİKME FAİZİ UYGULAMASI