İsmail Hakkı YAKTI

1. Giriş

Damga vergisinin konusunu, esas itibariyle bir hususu belli ve/veya tespit etmek amacıyla düzenlenerek imza altına alınmış kağıtlar oluşturur. Mükellefi ise kağıtları imzalayanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Herhangi bir kağıdın damga vergisine tabi olabilmesi, üzerinden damga vergisi hesaplanabilmesi için en başta; o kağıdın Damga Vergisi Kanunda sayılan, hüküm altına alınan kağıtlardan olması gerekmektedir. Damga Vergisi Kanununda; vergiye tabi olan kağıtlar açıkça belirtilmiş olup, yine aynı şekilde vergiden istisna edilen kağıtlar da Kanunda gösterilmiştir. Vergiye tabi kağıtlar Kanuna ekli (1) sayılı tabloda, istisna edilen kağıtlar ise ekli (2) sayılı tabloda gösterilmiştir.

Bu çalışmamızda; fesih protokolünün damga vergisine tabi kağıtlar arasında gösterilip gösterilmediği, üzerinden damga vergisi hesaplanmasının gerekli olup olmadığı hususu açıklanmaya çalışılacaktır. Ayrıca iki farklı örnek ile fesih protokolünün vergilendirilmesine değinilecektir.

2. Fesihname

Fesihname, 488 sayılı Damga Vergisi Kanuna ekli (1) sayılı tabloda gösterilerek Damga vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır. Fesih protokolü ise damga vergisine tabi kağıtlar içinde açıkça yer almamaktadır. Ancak bir kağıdın damga vergisine tabi olup olmadığının araştırılmasında; yalnızca kağıdın başlığının değil, ayrıca kağıdın ihtiva ettiği manaya bakmak gerekecektir. Dolayısıyla fesih protokolünün damga vergisine tabi olup olmadığının irdelenmesinden önce protokolün Türk Dil Kurumunda yer alan karşılığına bakmak bize yol gösterecektir.

Protokol; “Bir toplantı, oturum, soruşturma sonunda imzalanan belge”, “Diplomatlar arasında yapılan anlaşma tutanağı” olarak tanımı yapılmıştır. Bu tanımlamadan yola çıkılarak fesih protokolünü; fesih belgesi ya da fesih tutanağı olarak adlandırmak mümkün olacaktır.

Damga vergisi açısından kağıdın/belgenin başlığından ziyade, kağıdın ifade ettiği mana önemlidir. Kağıdın vergilendirilebilmesi için, protokolde yazılı olan hükümlerin Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tabloda düzenlenmiş kağıtları ifade etmesi gerekmektedir. Sonraki aşamada ise vergi oranın belirlenebilmesi için kağıdın fesihname mi, sulhname mi yoksa diğer gösterilen kağıtlardan mı olduğunun tespiti önemlidir. Çünkü fesihname üzerinden hesaplanacak damga vergisi oranı binde 1,89 olarak, sulhanamenin ise binde 9,48 olarak belirlenmiştir.

3. Fesih Protokolünün Vergilendirilmesi

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, bu Kanundaki kağıtlar teriminin yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade ettiği; 2 nci maddesinde, vergiye tabi kâğıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kâğıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerin de damga vergisine tabi olduğu; 3 üncü maddesinde, damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu; 4 üncü maddesinde, bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılacağı ve buna göre tabloda yazılı vergisinin bulunacağı, kağıtların mahiyetlerinin tayininde, şekli kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının tazammun ettiği hüküm ve manaya bakılacağı, mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete göre vergi alınacağı hükümleri yer almaktadır.

Anılan Kanuna ekli (1) sayılı tablonun “I. Akitlerle ilgili kâğıtlar” başlıklı bölümünün A/5 fıkrasında, fesihnamelerin (belli parayı ihtiva eden bir kağıda taalluk edenler dâhil) nispi damga vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır.

Fesih protokolleri ihtiva ettiği hüküm ve mana nedeniyle Damga Vergisi Kanunu açısından ekli (1) sayılı tablonun A/5 fıkrasında yer alan fesihnameden farksızdır. Dolayısıyla damga vergisini kanuna tabidir.

3.1. Konuyla İlgili Özelge

Protokollerin fesihname gibi vergilendirilmesi gerektiğine dair Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilmiş olan özelge mevcut olup, özelgenin özet hali aşağıya çıkarılmıştır.

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı- Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü’nün 01.03.2013 tarih 90792880-155[1-2012/170]-175 sayılı özelgesi: