Raşit ULUBEY

I- BAŞLANGIÇ
08/09/1999 tarihi ve öncesinde işe başlayıp, yaş şartı dahil sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayıp emekli olanlara normal/tam emekli, hepsini tamamlayamayıp, daha az sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısıyla emekli olanlara kısmi emekli, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamladığı halde, yaş şartını bekleyenlere emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) denilmektedir. EYT tabiri 08/09/1999 tarihinden önce çalışmaya başlayıp, yaş dışındaki şartları tamamladığı halde yaş şartını bekleyenler için kullanılmaktadır.
Uzun süredir kamu oyunun gündeminde bulunan EYT konusundaki Kanun Teklifi nihayet 30 Ocak 2023 Pazartesi günü TBMM Başkanlığına sunulmuştur. Teklifin kısa sürede ve aynen kanunlaşması beklenmektedir. Bu makalemizde, beklentilerin ne olduğu konusu ile Kanun teklifinin neyi içerdiği ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU

1-) Genel Bilgi
Esas itibariyle, kişilerin ilk defa sigortalı oldukları tarihte yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunu (ları) hükümlerine göre emekli olmaları, yeni kanun hükümlerinin kanunun çıktığı tarihten sonra ilk defa sigortalı olacakları kapsaması gerekir.
Ancak, 4447 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu, Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu İle İş Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi ve Bu Kanunlara Ek ve Geçici Maddeler Eklenmesi, İşsizlik Sigortası Kurulması, Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanunun İki Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması İle Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sigortalı olanlar, eski hükümlere tabi olmamışlar ve yeni sosyal güvenlik şartlarına kademeli geçirilmelerini hüküm altına alan geçici kanun maddeleriyle yeni sosyal güvenlik sistemine entegre edilmişlerdir.
Kademeli geçiş olarak adlandırılan düzenlemeler ile; 4/1-a (SSK) kapsamındaki sigortalılar için; sigortalılık süresi ve prim gün sayısına ilave olarak yaş şartı; 4/1-b (BAĞ-KUR) kapsamındaki sigortalılar için; prim ödeme sürelerine ilave olarak yaş şartı; 4/1-c (Emekli Sandığı) kapsamındaki sigortalılar için; hizmet sürelerine ilave olarak yaş şartı,
Getirilmiş bulunmaktadır.
08 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortası bulunanlar için kademeli geçiş düzenlemeleriyle getirilmiş olan yaş şartı konusundaki yaklaşım, halen TBMM’nde görüşmeleri devam eden Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifinin kanunlaşmasıyla kaldırılacak görünmektedir.

2-) Emeklilikte yaşa takılanlar olarak adlandırılan sigortalıların büyük bölümü SSK (4/1-a) kapsamında bulunduklarından beklentileri kadınların 20 yıl, erkeklerin 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günüyle emekli olabilmek şeklindeydi. Cumhurbaşkanının EYT konusunda yaptığı açıklamayı iyi dinlemeyen veya okuyamayan bu makalenin yazarı dışında çok çok fazla sayıda kişinin beklenti yönündeki değerlendirmeleriyle kanun teklifinin aynı olacağı olgusuna dönüştü.
Bu makalenin yazarı olarak radyo programlarımızda, paylaşımlarımızda biz ısrarla ve aynen;
“…“Cumhurbaşkanınca açıklandığı şekilde Kanunun çıkması halinde, EYT kapsamındaki SSK’lı sigortalılardan;
23.05.1985 tarihi ve öncesinde işe başlayan kadınlar 5000 prim gününü,
24.05.1997 ila 08.09.1999 tarihleri arasında işe başlayan kadınlar 5975 prim gününü, tamamladıklarında;
23.11.1980 ve öncesinde işe başlayan erkekler 5000 prim gününü,
24.11.1998 il 08.09.1999 tarihleri arasında işe başlayan erkekler 5975 prim gününü ve 25 yıllık sigortalılık süresini tamamladıklarında,
Kadın ve erkeklerin işe başlama tarihleri ilk ve son yazılan tarih arasında kalanlar işe başlama tarihlerine göre 5075 gün ila 5900 prim gününü tamamladıklarında,
Emekli olabileceklerdir.
08.09.1999 tarihi öncesinde kadınlar 20, erkekler 25 yıl sigortalılık süresini ve 5000 prim gününü tamamladıklarında emekli olabiliyorlardı.
Cumhurbaşkanı açıklamasında “…Düzenleme ilk ikisini tamamlamış olup da yaş sebebiyle emeklilik bekleyenleri kapsıyor…” denildiğinden;
4447 sayılı Kanunla getirilen kademeli prim günü geçişinin ve sigortalılık süresinin aynen geçerli olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, bu konuda da farklı değerlendirmeler söz konusudur…“
Demiştik. Bu konuda % 100 haklı çıktık.
Halen TBMM’de görüşmeleri devam eden ve kısa sürede yasalaşması beklenilen Kanun teklifi sonrası “Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT” adlandırması “Emeklilikte Prime Takılanlar (EPT)” a dönüştü.
Ancak, 3 prim ödeyen sigortalı, 1 emekli (yaşlılık, dul, yetim, malul aylığı alanlar dahil) olması gerekir. Bu cümleden olmak üzere, SGK 2022/Mayıs verilerine göre; (16.687.587 SSK + 3.056.661 BAĞ-KUR + 3.195.954 Emekli Sandığı primi ödeyen) 22.940.182 (141.793 Banka Sandığı vb. özel sandık primi ödeyenler hariç) 23.081.975 kişiden oluşan prim ödeyen aktif sigortalıya karşılık (8.685.515 SSK + 2.723.103 BAĞ-KUR + 2.392.398 Emekli Sandığı emekli, dul, yetim, malul aylığı alanlar dahil) 13.801.016 (96.585 Banka Sandığı vb. özel sandık emeklisi hariç) pasif sigortalı (emekli dul yetim, malul aylığı alan) bulunmaktadır. Bu sayıya 2.500.000 kişi civarında EYT’den emekli olacaklar ilave edildiğinde sayı 13.801.016 + 2.500.000 = 16.301.016 kişiye çıkmaktadır. Ve aktif pasif oranı ¼’e karşı 1 olarak karşımız çıkmaktadır.
4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 08/09/1999 tarihinde sigortalı olanlar için kademeli geçiş getirilmesi ne kadar doğru değilse, kadınların 38 - 40 yaşlarında, erkeklerin 43 - 45 yaşlarında emekli olması da primli sisteme dayanan sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesi ve sigortalı öldüğünde dul ve yetim aylığı ödemelerinin devam ettiği Ülkemiz gerçekleri itibariyle bakıldığında da o kadar doğru olmadığı değerlendirilmektedır.

3-) SSK (4/1-a) Kapsamında Bulunan Sigortalılar
4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 08/09/1999 tarihi öncesinde normal emeklilik için kadın 50, erkek 55 yaş ve 5000 prim günü veya kadın 20, erkek 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günü ile emekli olabilmekteydi.
TBMM’nde görüşmeleri devam eden Kanun teklifine göre;

Doldurduklarında normal emekli olabilmektedirler.
4-) 08/09/1999 Tarihi ve Öncesinde SSK (4/1-a) Kapsamında Sigortalı Bulunanların 4447 Sayılı Kanuna Göre Kısmi Emekliliği