Kubilay TÜRKŞEN

2- DÖNEM SONU İŞLEMLERİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR

2.1-Reeskont İşlemlerinde Uygulanacak Faiz Oranı ve Vadeli Çeklerde Reeskont

Alacak ve borç senetleri, senede bağlı alacak ve borcun değerleme günü itibariyle net değerinin tespit edilmesi, dolayısıyla dönem kar-zararının tespitinde, bulunan net alacak ve borç senedi tutarının dikkate alınmasını sağlamak amacıyla reeskontta tabi tutulmaktadır.

VUK’un 281 ve 285. maddelerine göre; reeskont işlemi banka, banker ve sigorta şirketleri için zorunlu, bunlar dışında kalan mükellefler için ihtiyaridir. Ancak alacak senetlerini reeskont hesaplamak suretiyle değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde reeskont işlemine tabi tutmak suretiyle değerleme günü kıymetine irca etmek zorundadır. Ayrıca reeskont uygulaması ihtiyari olan mükelleflerin geçici vergi dönemlerinde reeskont uygulasalar bile hesap dönemi sonunda reeskont uygulamama olanağı vardır.

238 sıra no.lu VUK Genel Tebliğinde mükelleflerin hesap dönemi sonu itibarıyla senede bağlı borç ve alacaklarının değerleme gününde haiz olacakları değerin F = A – (Ax360/(360+MxT)) formülüne uygun olarak iç iskonto yöntemine göre hesaplanması gerektiği açıklanmıştır. Yine söz konusu Tebliğe göre reeskont tutarı hesaplanırken senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa T.C. Merkez Bankası tarafından belirlenen kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranının esas alınması gerekmektedir.

T.C. Merkez Bankası 29.06.2018 tarih ve 30463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğ ile, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranını yıllık yüzde 19,50 olarak tespit etmiş ve Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu değişiklik sonucunda 29.06.2018 tarihinden geçerli olmak üzere, reeskont tutarının hesabında esas alınacak oran, % 19.50 olmuştur.Buna göre, 2018 yılı ikinci geçici vergi döneminden başlayarak, yeni bir oran belirleninceye kadar, geçici vergi dönem sonları ve yıl sonlarında yapılacak reeskont işlemlerinde senet üzerinde faiz oranı yazılı değilse % 19,50 oranının esas alınması gerekmektedir.

Ayrıca söz konusu oran TL bedelle düzenlenmiş senetler için geçerlidir. Döviz üzerinden bir bedelle düzenlenmiş senetler için de reeskont hesaplanabilir. Bu halde senet üzerinde herhangi bir faiz oranı yer almaması halinde, değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınmaktadır.

Diğer taraftan vadeli (ileri düzenleme tarihli) çekler, TTK’da ödeme aracı niteliğinde düzenlendiğinden uzun bir süre mali mevzuat uyarınca reeskonta tabi tutulmamıştır. Ancak, 5941 sayılı Çek Kanunu ile 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. Anılan Kanunun geçici 1. maddesinin beşinci fıkrası ile de "31.12.2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir" hükmü ihdas edilmiştir. 6273 sayılı Kanunun 6. maddesiyle 5941 sayılı Kanuna eklenen geçici 3. maddenin beşinci fıkrasında ise 31.12.2017 tarihine kadar üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersiz sayılmıştır. Bu gelişmeler üzerine Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan 64 Seri Nolu VUK Sirkülerinde vadeli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için söz konusu olan reeskont uygulamasından yararlanmasının mümkün olduğu açıklanmıştır. Böylece 31.12.2017 tarihine kadar, vadeli çeklerin reeskont uygulamasından yararlanması mümkün hale gelmiştir. Daha sonra 5941 sayılı Çek Kanununun geçici 3. maddesinin beşinci fıkrasında yer alan "31.12.2017" ibaresi "31.12.2020"olarak değiştirilerek, vadeli çeklerin reeskonta tabi tutulabilmesi 31.12.2020 tarihine kadar uzatılmıştır.

Kıymetli Maden Mevduat Hesaplarının Değerlemesi