Ahmet ESEN

BİLANÇO DEFTERİ YERİNE İŞLETME DEFTERİ TUTULMASININ SONUÇLARI ŞÖYLE OLUR

Yukarıda da değinildiği gibi, yasa hükmü “emredici” nitelikte olduğu, başka bir husus da gösterilmediği için bilanço defteri yerine işletme defteri tutulması mümkün değildir ve bu halde hiç defter tutulmamış sayılır.

Tutulması zorunlu defterler tutulmaz ise vergi daireleri ve denetim elemanları aşağıdaki gibi işlem yapabilirler.

1- Vergi matrahı takdir yoluyla belirlenerek re’sen vergi salınabilir.

Salınan vergiye vergi cezası kesilir, ayrıca iki kat usulsüzlük cezası uygulanır. Tek fiil ile iki suç işlendiğinden cezalardan ağır olan uygulanır. (VUK md. 30/3 ve 336)

2- Defterler tutulmadığı kabul edildiği için vergi daireleri KDV indirimini reddeder, zira KDV indirimi ancak defter kayıtları mevcut olduğunda yapılabilir, defter kaydı yoksa, indirim uygulanamaz.

Eğer defter kaydı olmadan indirim uygulanmış ise vergi daireleri indirim konusu yapılan KDV’yi geri ister ve duruma göre vergi cezası ve gecikme zammı uygular.

3- Bilanço defteri tutmak zorunda olan tacirler her ay Ba-Bs formu vermek zorundadır.

İşletme defteri tutanlar bu formları vermezler, bu yüzden bilanço defteri yerine işletme defteri tutan tacir işletme defteri tuttuğu için bu formları vermez. (VUK md. 396)

Halbuki tacirin bilanço defteri tutması zorunludur ve Ba-Bs formlarını vermesi gerekir. Bilanço defteri tutulmadığı için Ba-Bs formları verilmez. Bu halde tacire VUK mük. md. 335’de yazılı özel usulsüzlük cezası kesilir.

4- Vergisel ödevlerini aksatan ve zamanında yerine getirmeyen tacirler vergi daireleri ile inceleme elemanlarınca sürekli olarak izlenir, defterleri incelemeye alınabilir.

Özetle, bir deyime göre “Yağmurdan kaçarken doluya tutulmak” mümkündür, önerim yasa hükümlerinin uygulanmasıdır.

Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi gereken belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesine ilişkin Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509) yayımlanmıştır. Tebliğin “IV.1.4. e-Fatura Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu” başlıklı bölümüne göre brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı);

2021 hesap dönemi için 4 Milyon TL

2022 yılı 3 Milyon TL ve üzeri olan mükellefler ilgili hesap dönemini izleyen yılın yedinci ayının başından itibaren, e-Fatura uygulamasına geçmek zorundadır.

e-defter Tebliği no:1 in, 3.2.1 ve 3.2.6 bölümlerine göre yıl içinde e-fatura uygulamasına zorunlu olarak geçen mükelleflerin, takip eden yıl başından itibaren e-deftere geçmeleri zorunludur. Buna göre 2021 hesap dönemi için brüt satış hasılatı 4 Milyon TL ve üzeri olan mükelleflerin 01.1.2023 tarihinden itibaren e-defter sistemine geçmeleri zorunludur.

Ayrıca Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509)’un “IV.1.4. e-Fatura Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu” başlıklı bölümünde e-fatura sistemine geçecek mükellefler sektör bazında da yukarıda yazılı hadlerden farklı olarak ayrı ayrı da belirlenmiştir. Örneğin 2021 yılında 1 Milyon TL, 2022 veya müteakip hesap dönemleri için 500 Bin TL ve üzeri brüt satış hasılatı olan ve internet ortamında satış yapan mükellefler ilgili hesap dönemini izleyen yılın yedinci ayının başından itibaren, e-Fatura uygulamasına geçmek zorundadır. e-Fatura sistemine geçme zorunlulukları bulunan diğer sektörler için Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509)’un incelenmesi gerekir.

Bu nedenle mükelleflerin tutacakları defterleri tespit ederken mutlaka Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509) ve e-Defter Tebliği no:1 hükümlerini de dikkate almaları gerekir.

Eğer e-fatura sistemine geçilmesine ilişkin Vergi Usul Kanunu Tebliğ (Sıra No:509) belirlenen hadlerde bir artış yapılmaz ise birkaç sene sonra bütün mükelleflerin e- Fatura ve dolayısı ile e-Defter sistemine geçmeleri gerekecektir.

BİLANÇO ESASINA GÖRE TUTULACAK DEFTERLER

Bilanço esasına göre aşağıdaki defterler tutulur:

1- Yevmiye Defteri

2- Defterikebir

3- Envanter

Birinci sınıf tacirler yukarıda yazılı defterleri kullanmaya başlamadan önce, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın, yani Aralık ayının, sonuna kadar notere onaylatırlar.

VUK’da defteri kebirin onaylattırılması zorunlu kılınmamıştır ancak Türk Ticaret Kanununa göre defteri kebirin de tasdiki zorunlu tutulmuştur.

Defter kayıtlarının belgelendirilmesi zorunludur, belgeye dayandırılmayan defter kayıtları geçersiz sayılır. Ve bu kayıtlar ters çevrilerek kapatılır. eğer vergi matrahını ilgilendiren hatalı kayıt varsa olayına göre düzeltme beyanname üzerinde yapılabilir.

Tacirlerin usulüne ve ilgili mevzuata göre tuttukları defterler, kendilerinin leh veya aleyhine kesin delil teşkil eder. (TTK md. 19, 21)

DEFTERLERİN AÇILIŞ VE KAPANIŞ ONAYLARI

Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu karar defterleri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin açılış onayları kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce, izleyen faaliyet dönemlerdeki açılış onayları ise, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın son gününe kadar noter tarafından yapılır.

Yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ile yönetim kurulu karar defterinin açılış onaylarının her hesap dönemi için yapılması zorunludur. Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla izleyen hesap dönemlerinde de açılış onayı yapılmaksızın kullanılmaya devam edilebilir.

Ancak bu durumda dönemsellik ilkesi uyarınca, ilgili yıllar ayrı ayrı belirtilir.

Onaya tabi defterlerin hesap dönemi içinde dolması dolayısıyla veya başka sebepler, örneğin yanması, sel basması nedeniyle yeni bir defter kullanmak zorunda olunduğunda, bunların kullanılmaya başlanmadan önce açılış onalı yapılmak zorunludur.

KAPANIŞ ONAYI YAPILACAK DEFTERLER

Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin, izleyen hesap döneminin altıncı ayının sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydın altına “Görülmüştür” ibaresi yazılarak mühür ve imza ile onaylattırılması zorunludur.

TİCARİ DEFTERLERE İLİŞKİN TEBLİĞ HÜKÜMLERİNE UYULMAMASININ YAPTIRIMI

Bu tebliğ Türk Ticaret Kanununun 64. Maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. (md.2)

Bu nedenle bu tebliğe aykırı işlemlere ilişkin yaptırımlar da Türk Ticaret Kanununun 64 üncü maddesinde yazılı hükümlere göre uygulanacaktır. Buna göre cezai yaptırımlar TTK nın 64. Maddesinde yapılan atıflar çerçevesinde TTK nın 562. Maddesinde öngörülmüştür.

Ayrıca Vergi Usul Kanununu ilgilendiren işlemler için bu kanun hükümlerinin uygulancağı ise tabiidir.

DEFTERLERİN TASDİK ZAMANI

İlgili madde şöyle:

1-Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterlerin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda

2-Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterlerin kullanılacağı hesap döneminde önce gelen son ayda

3-Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce vergi muafiyeti kalkanlar muafiyetten çıkma tarihinden başlayarak “on gün” içinde

4-Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce

Onaylatmak zorundadır. (VUK md. 221)