Ahmet ESEN

Dönem sonu işlemleri, işletme ile ilgili her türlü kayıt, belge ve ispat edici diğer vesikaları incelemeyi, doğruluğunu sağlamayı, eksiklikler olduğunda onları temin etmeyi, gidermeyi, gereğinde karşıt incelemeyi öngörür.

Bu işlemler, gerçek ticari kazancın tespiti ve gerçek vergi matrahının tayini için yapılır. Ticari kazanç vergi matrahı anlamına gelmez, vergi matrahına ulaşmak için yasada öngörülen işlemlerin yapılması da gerekir. Bu hususlara özen göstermek yerinde olur.

Defterler, hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır.
Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır ancak faaliyetleri özellik gösteren işletmeler için 12’şer aylık özel hesap dönemleri verilebilir.
Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde, hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi, bir hesap dönemi sayılır.
Özel hesap dönemi olanların ticari ve zirai kazançları hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılır ve bu yıla ait olarak beyan edilir. (VUK md. 174)
BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTULMASI
Bilanço esasına göre defter tutulması aşağıda yazılı şartlara göre tayin olunur.
BİRİNCİ SINIF TÜCCARLAR
Birinci sınıf tüccarlar “BİLANÇO ESASINA” göre defter tutarlar.
2024 yılı için bilanço esasına göre defter tutulmasına dair hadler (2024 Yılına İlişkin Hadler) 30.12.2023 tarih ve 32415 sayılı (2.Mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanan VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO: 556) ile aşağıdaki gibi belirlenmişti:
1- Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı 1.400.000 veya satışları tutarı 2.000.000 lirayı aşanlar
2- Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi hasılat tutarı 690.000 lirayı aşanlar
3- 1 ve 2. numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 1.400.000 lirayı aşanlar
Yukarıda yazılı şartları taşıyan işletmeler 2024 yılında I nci sınıf tüccar olarak bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.
Bilanço esasına göre defter tutulması mükelleflerin yıllık ciroları esas alınarak tayin olunur.
Mükelleflerin yıllık cirolarına göre 2024 yılında tutulacak defterler VUK md. 177 de yazılı hadlere ve VUK md.179 ile md 180’de yazılı esaslara göre belirlenmiştir.
DEFTER TUTMA HADLERİ
Defter tutma hadleri genel olarak hep aralık ayı sonlarına doğru açıklanmaktadır. Örneğin 2024 yılı hadleri 30.12.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO: 556) ile açıklanmıştı ve yukarıdaki gibi belirlenmişti.
Görüldüğü üzere yılın bitmesine az bir süre kala defter tutma hadleri ilan edilmiştir. Bu süre içinde defterlerin bilanço esasına göre mi yoksa işletme hesabına göre mi tasdik ettirileceği ve ona göre tasdik işlemlerinin yerine getirileceği bir hayli zordur.
Tasdik işlemlerinin zamanında yapılabilmesi için biz her yıl VUK md. 414’de yazılı hükmü esas alarak defter hadlerini yaklaşık olarak belirlemekteyiz. Zira bu konuda VUK mük. md. 414’de bir hüküm vardır ve bu hüküm şöyledir:
Bu Kanunda yer alan maktu hadler ile asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarları, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan makdu had ve miktarların %5 ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. (VUK mük.md. 414)
Tekrar ifade etmek isteriz, defter tutma hadleri, genelde aralık ayın sonuna doğru ilan ediliyor ve hangi defterlerin tasdik ettirileceği hususu geç belirlenmiş oluyor, bu da mükellefleri sıkıntıya sokuyor. Bu nedenle biz hemen hemen her yıl VUK md. 414 de yazılı hükme göre defter tutma hadlerini hesaplıyor yayınlıyoruz ve pek de yanılmıyoruz.
Bu maddeye göre, 2024 yılına ilişkin belirleniş olan hadleri esas alarak, 2024 yılına ait yeniden değerleme oranı uyarınca 2025 yılı hadlerini hesapladık.
Yeniden değerleme oranı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No:574 ile % 43,93 olarak ilan edilmiştir. 2024 yılı için ilan edilen yeniden değerleme oranına göre 2025 yılına ilişkin defter tutma hadlerini aşağıdaki şekilde hesapladık.
BİLANÇO ESASINDA 2025 YILI HADLERİ (Yaklaşık)
1- YILLIK HADLER
Alış Tutarı : 2.000.000 TL
Satış Tutarı (VUK md. 178/1) : 2.850.000 TL
2- Gayri Safi İş Hasılatı : 990.000 TL
3- 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerden birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının 2.000.000 lirayı aşanlar bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.
Önemli NOT : 2025 yılında tutulacak defterlere ilişkin hadleri belirleyen Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği bu yazının baskıya verildiği tarihte yayımlanmamıştır. Yukarıdaki hadler okuyuculara bir fikir vermesi için tarafımızca hesaplanmıştır. 2025yılı defterleri Gelir İdaresi tarafından yayımlanacak tebliğde ilan edilen hadlere göre belirlenecektir.
-Her türlü şirketler bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır. Ancak adi ortaklıkların iştigal nevilerine göre yukarıdaki bentlerde yer alan tutarlar esas alınarak, hangi tutarlara giriyorlarsa, o tutarlar esas alınarak defter tutmaları gerekir.
-Kurumlar Vergisi mükellefleri hadler dikkate alınmaksızın bilanço esasına göre defter tutar.
- İhtiyari olarak bilanço defteri tutmak isteyenler, bilanço esasını tercih edenler bilanço esasına göre defter tutarlar. (VUK md. 177)
Yeni işe başlayan tüccarlar, yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar işletme defteri tutabilir. (VUK md.178) Vergi İdaresi bilanço esasına göre defter tutan mükellefin faaliyetine son verip, kısa bir süre sonra aynı işe yeniden başlaması halinde bilanço esasına göre defter tutması gerektiği görüşündedir.
Gelir İdaresi verdiği özelgelerde iade faturası düzenlenerek geri gönderilen mal bedellerinin de defter hadlerinin tespitinde ilgili yılın alış toplamına dahil edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR