Onur ŞAHİN

I. GİRİŞ

İşletmeler dönem sonlarında envanter çalışmaları, malî tabloların hazırlanması gibi birtakım işlemler yapmak zorundadır. Dönem sonu envanter işlemleri ve kayıtları; muhasebe kayıtlarının doğruluğunu ölçmek için muhasebe dışında bu kayıtlardaki rakamların temsil ettikleri varlıkların sayılması ve ölçülmesi, tartılması ve değerlenmesi suretiyle kontrolüdür.

Menkul kıymetlerin değerlemesine ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanununun (VUK) 279 uncu maddesinde yapılan düzenlemede; menkul kıymet türüne göre farklı değerleme ölçüleri belirlenmiştir. VUK’un anılan maddesi uyarınca menkul kıymetlerin bir kısmı alış bedeliyle, bir kısmı borsa rayiciyle bir kısmı da dönemsel kâr ilaveli alış bedeliyle değerlenecektir.

Bu yazımızda, menkul kıymetler hakkında birtakım bilgilerin yanında, menkul kıymet türüne göre değerleme ölçüleri ve muhasebe kayıtlarının nasıl olacağına ilişkin açıklamalara yer verilecektir.

II. MENKUL KIYMETLER

Vergi kanunlarımızda menkul kıymetlerle ilgili düzenlemeler yapılmasına rağmen menkul kıymetin ne olduğuna dair bir tanıma yer verilmemiştir. Menkul kıymetler; Sermaye Piyasası Kanununun 3. maddesinde, ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir bedeli temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkartılan ve ibareleri aynı olan kıymetli evrak olarak tanımlanmıştır. Menkul kıymetlerin çoğu herhangi bir değer kaybına uğramaksızın her an nakde çevrilebilir nitelikte olmasına rağmen hazır değerler içinde gösterilmez.

Menkul kıymetler, hisse senetleri, borçlanma araçları ve karma nitelikli menkul kıymetler olarak üç ana grupta toplanmaktadır. Bahse konu gruplara göre menkul kıymet türleri aşağıdaki şekildedir.

Menkul kıymetler işletme bilançolarının aktifinde, işletmenin edinme amacına da bağlı olarak dönen varlıklar veya duran varlıklar içinde yer alır. Menkul kıymetlerin değerlemesi açısından menkul kıymetin bilançonun hangi kalemi içinde yer aldığının önemi bulunmamaktadır. Açıklanacağı üzere önemli olan menkul kıymetin niteliğidir. Bilançonun dönen veya duran varlıkları içinde yer alan menkul kıymet kalemleri şunlardır.

III. MENKUL KIYMETLERİN ENVANTERİ