Şerife DOĞAN

Dijital ekonominin vergilendirilmesi reformunun iki sütunlu yaklaşımından ikincisi, Sütun 2 (Pillar 2) bir diğer adıyla küresel asgari kurumlar vergisi, Türkiye’de ve dünyada trend konulardan biri olmaya devam ediyor.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı – OECD Sütun 2 önerisini 2019’da yayınladığı Çalışma Programı sonrasında küresel güvenlik mekanizması olarak adlandırmaya başlamış ve 1 Temmuz 2021 tarihinde yayınladığı bildiri sonrasında Sütun 2 “küresel asgari vergi” olarak anılmıştır.
OECD, Sütun 2 ile ilgili oluşturduğu Model Kuralları ise ilk olarak 20 Aralık 2021 tarihinde yayımlamış ve akabinde konuyla ilgili birçok doküman yayımlanmıştır. Bu dokümanlarda belirlenen Sütun 2 genel rejimi, bir bağlı şirket bulunduğu ülkede %15 efektif vergi yüküne tabi tutulmadığı takdirde diğer bir ülkenin harekete geçerek ek vergi almasını öngörmektedir. Bunun sağlanması için birbiriyle kesişen türde iki küresel vergiden kaçınmayı önleme kuralı (GloBE rules), iki de tamamlayıcı kural olmak üzere dört kural öngörülmüştür.
Sütun 2 çalışmaları kapsamında küresel asgari kurumlar vergisi birçok ülkede yürürlüğe girmiş olup ülkeler kendi mevzuatlarını söz konusu çalışmalar kapsamında OECD tarafından oluşturulan yönlendirici belgelerdeki açıklamalar ışığında uyumlaştırmaya çalışmaktadır. Uyumlaştırma süreci halen devam etmektedir. Bu kapsamda, ülkemizde de 28 Temmuz 2024 tarihinde kabul edilen 7524 sayılı “Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile konuyla ilgili düzenlemeler yürürlüğe girmiştir.
Bu çalışmamızda küresel asgari kurumlar vergisi ile ilgili OECD tarafından yapılan çalışmalar ve temel kavramlar soru-cevap şeklinde yer alacaktır.
BEPS nedir?
OECD tarafından 2013 yılının Temmuz ayında yayımlanan ve kısa adı BEPS -“Base Erosion and Profit Shifting” (Matrah aşındırma ve kâr kaydırma) - olan Eylem Planı, çok uluslu şirketlerin kârlarını daha düşük vergi uygulaması bulunan ülkelere aktarması ve matrahlarını azaltmasını engellemek için birtakım düzenlemeleri öngörmekte olup 15 maddeden oluşan bu eylem planı ile küresel vergi kayıplarının önüne geçilmesi yani şirketlerin kârlarını vergi avantajı bulunan ülkelere aktarmasının önlenmesi hedeflenmektedir.
OECD’nin geliştirdiği ve G20 ülkelerinin 2015 yılında kabul ettiği BEPS’in ilk uygulaması olarak tanımlanan BEPS 1.0 içeriğinde bulunan 15 Eylem Planının ilk sırasında yer alan eylemin adı “Ekonominin Dijitalleşmesinden Kaynaklanan Vergisel Sorunların Çözümü”dür. BEPS 1.0 ile açıklanan Eylem Planlarının tüm sektörlerde giderek yaygınlaşan dijital işlemleri de ele alacak şekilde geliştirilmesiyle oluşturulan BEPS 2.0, Aralık 2021’de yayımlanmış olup yeni küresel vergilendirme mimarisini oluşturan BEPS 2.0 Reform Paketi Pillar 1 (Sütun 1) ve Pillar 2 (Sütun 2) olarak tanımlanan iki sütun üzerinde inşa edilmektedir.
Sütun 1 ve Sütun 2 içeriği nedir?
“Ekonominin Dijitalleşmesinden Kaynaklanan Vergisel Sorunların Çözümü” Eylem Planı kapsamında OECD/G20 Kapsayıcı Çerçeve bünyesinde geliştirilen iki sütunlu yaklaşımın ilki olan Sütun 1, çok uluslu şirketlerin vergilendirilmesine (Tutar A ve Tutar B) ilişkin olup aralarında ülkemizin de bulunduğu tüm G20 ülkeleri dahil 139 ülke tarafından mutabık kılınan 8 Ekim 2021 tarihli Bildiri ile 11 Temmuz 2023 tarihinde 142 ülke tarafından kabul edilen Bildiriye göre; Tutar A ile ilgili olarak en büyük ve en kârlı şirketler hedeflenerek hiçbir fiziki varlığı olmasa da bu şirketlerin satış yaptığı ülkelere çok taraflı bir anlaşma ile kurumlar vergisi alma hakkı verilecektir.
Tutar B ile fiziki nitelikteki malların toptan dağıtımını yapan işletmeler (distribütörler), satış acenteleri ve komisyoncular için uygulanacak standart kârlılık oranlarını belirlemeyi amaçlamaktadır.
Sütun 2 ise toplam geliri 750 milyon Avronun üzerinde olan tüm çok uluslu şirket grupları için geçerlidir ve çok uluslu şirket grubunun faaliyet gösterdiği her bir ülkedeki kârları üzerinden en az %15 oranında asgari vergi ödemesini sağlamayı amaçlayan bir dizi model kurallardan oluşmaktadır.
OECD’nin Sütun 2 önerisini “küresel asgari vergi” olarak adlandırmasının sebebi, Sütun 2’nin getirdiği kuralların çok uluslu şirketlerin asgari düzeyde bir vergiye tabi olmasını sağlayacak olmasından kaynaklanmaktadır.
Sütun 2 kapsamı nedir?