Mehmet Gökhan KARATAŞ

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur. İrade açıklaması, açık veya örtülü olabilir. Sözleşmelerin geçerliliği genel kural olarak kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Borçlar Kanunu genel kuralın yanında yasal şekil ve iradi şekil olmak üzere yazılı sözleşme şekli belirlemiştir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz. Mezkur Kanun sözleşmelerin yazılı şekilde yapıldığı durumlarda tarafların imzasını bulunmasını zorunlu tutmuştur. Buna göre yazılı olarak hazırlanan ve tarafların imzasını taşıyan herhangi bir hukuki, ekonomik ve ticari hususu tespit ve ispat edebilecek sözleşmeler Damga Vergisi Kanunu’na göre damga vergisine tabidir. Aynı zamanda bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de damga vergisine tabidir. Sözleşmenin devredilmesi durumunda Damga Vergisi Kanunu’nun 14 üncü maddesi gereği aslından alınan verginin dörtte biri alınmaktadır. Makalemizin izleyen bölümlerinde damga vergisi kanununda yer alan düzenlemeler açıkladıktan sonra sözleşme devirlerinin damga vergisi karşısındaki durumu irdelenecektir.

2. DAMGA VERGİSİ KANUNU’NDA YER ALAN DÜZENLEMELER

2.1. Damga Vergisinin Konusu (Madde 1)

Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar damga vergisine tabidir. Kağıtlar terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder. Yabancı memleketlerle Türkiye`deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar, Türkiye`de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulur.

Ekli (1) sayılı tabloda kağıtlar; akitlerle ilgili kağıtlar, kararlar ve mazbatalar, ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar, makbuzlar ve diğer kağıtlar şeklinde dört ana gruba ayrılmıştır. Akitlerle ilgili kağıtlar bölümünde; mukavelenameler, taahhütnameler, temliknameler, kira mukavelenameleri, kefalet, teminat ve rehin senetleri, tahkimnameler ve sulhnameler, fesihnameler ve Karayolları Trafik Kanunu uyarınca kayıt ve tescil edilmiş ikinci el araçların satış ve devirlerine ilişkin sözleşmeler sayılmıştır.

2.2. Kanunun Şümulü (Madde 2)

Vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de Damga Vergisine tabidir.

2.3. Verginin Mükellefi (Madde 3)

Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder. Yabancı memleketlerle Türkiye`deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergisini, Türkiye`de bu kağıtları resmi dairelere ibraz eden, üzerlerinde devir veya ciro işlemleri yapanlar veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalananlar öderler. Ancak bunlardan ticari veya mütedavil kağıt mahiyetinde bulunanların vergisini, bunları en evvel satan veya kabul veya başka suretle kullanan kişiler öderler.

2.4. Kağıtların Mahiyetlerinin Tayini (madde 4)

Bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılır ve buna göre tabloda yazılı vergisi bulunur. Kağıtların mahiyetlerinin tayininde, şekli kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının tazammun ettiği hüküm ve manaya bakılır. Mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete göre vergi alınır.

2.5. Kağıt Nüshalarının Birden Fazla Olması (madde 5)