Özkan AYKAR

1. GİRİŞ

Dernekler; sosyal, kültürel ve ekonomik alanda önemli hizmetler vermek üzere kurulan 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 56.ncı maddesinde(1) ve 5253 sayılı Dernekler Kanununun 2 nci maddesinde(2) tanımına yer verilen, kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır. (3)

5253 sayılı Dernekler Kanununun 11 inci maddesi ile Dernekler Yönetmeliği’nin 32 nci maddesi’nde(4) derneklerin; karar, evrak kayıt, demirbaş ve işletme hesabı defterini tutmakla yükümlü olduğuna yer verilmiş olup, söz konusu defterler yazılması gereken bilgileri ve bu defterlerin şekline ilişkin düzenlemelere Dernekler Yönetmeliğinin 102 nci maddesine göre hazırlan 2007/2 sayılı Tebliğ’de yer verilmiştir.(5) Kamu yararına çalışma statüsü bulunan dernekler ile yıllık brüt gelirleri bir milyon beş yüz bin (2.043.000)(6) TL’yi aşan derneklerin takip eden hesap döneminden başlayarak bilanço esasına göre defter tutmaları gerekmektedir.

Bu yazımızda, dernekler mevzuatı çerçevesinde, derneklerin tutmak zorunda oldukları defterler, defter tutma esasları ve cezai müeyyideler hakkında bilgi ve açıklamalara yer verilecektir.

2.DERNEKLERDE DEFTER TUTMA ESASLARI

Dernekler işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Kamu yararına çalışma statüsü bulunan dernekler ile yıllık brüt gelirleri bir milyon beş yüz bin TL’yi aşan derneklerin takip eden hesap döneminden başlayarak bilanço esasına göre defter tutmaları gerekir. İşletme hesabı esasına göre defter tutan dernekler, yukarıda belirtilen hadde bağlı kalmaksızın yönetim kurulu kararı ile bilanço esasına göre defter tutabilirler.

Bilanço esasına geçen dernekler, üst üste iki hesap döneminde yukarıda belirtilen haddin altına düşerlerse, takip eden yıldan itibaren işletme hesabı esasına dönebilirler. Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar.(7)

Derneklerin bilanço esasına göre defter tutmaları için öngörülen parasal sınırlar, Dernekler Yönetmeliğinde öngörüldüğü şekilde ve yeniden değerleme oranına göre artırılmaktadır. Söz konusu parasal sınırlar; her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, önceki yılda uygulanan parasal sınırın, o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanmaktadır.(8)

2.1. İşletme Hesabı Esasında Tutulacak Defterler

- Karar Defteri: Yönetim kurulu kararları tarih ve numara sırasıyla bu deftere yazılır ve kararların altı toplantıya katılan üyelerce imzalanır.

- Üye Kayıt Defteri: Derneğe üye olarak girenlerin kimlik bilgileri, derneğe giriş ve çıkış tarihleri bu deftere işlenir. Üyelerin ödedikleri giriş ve yıllık aidat miktarları bu deftere işlenebilir.

- Evrak Kayıt Defteri: Gelen ve giden evraklar, tarih ve sıra numarası ile bu deftere kaydedilir. Gelen evrakın asılları ve giden evrakın kopyaları dosyalanır. Elektronik posta yoluyla gelen veya giden evraklar çıktısı alınarak saklanır.

- İşletme Hesabı Defteri: Dernek adına alınan gelirler ve yapılan giderler açık ve düzenli olarak bu deftere işlenir.

2.2. Bilanço Hesabı Esasında Tutulacak Defterler

Bilanço esasında tutulacak defterler ve uyulacak esaslar aşağıdaki gibidir:

- Dernekler Yönetmeliğinin 32 nci maddesinin (a) bendinin 1 inci, 2 nci, 3 üncü alt bentlerinde kayıtlı defterleri (karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri) bilanço esasında defter tutan dernekler de tutarlar.

- Yevmiye Defteri ve Büyük Defter: Bu defterlerin tutulma usulü ile kayıt şekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanunun Hazine ve Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri esaslarına göre yapılır.

2.3. Defterlerin Tasdiki