Uğur KIZILGÜL

I.GİRİŞ
06.02.2023 tarihinde ülkemiz ve vicdanların yaşadığı pek çok ülkede derin acı ve tahribatlara yol açan Kahramanmaraş ili Pazarcık merkezli 7.7 büyüklüğünde ve Elbistan Merkezli 7.6 büyüklüğünde iki deprem felaketi meydana gelmiştir. Depremler Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya, Kilis ve Adana başta olmak üzere çevre illerde de şiddetli olarak hissedilmiştir. Önemli bir bölgeyi etkileyen deprem felaketinin boyutları her geçen gün daha belirgin hale gelmektedir. Depremin maalesef çok sayıda can kaybına neden olduğu, bunun yanı sıra önemli ölçüde maddi hasarlara da yol açtığı aşikârdır. Hayatta kalan insanların yaşamını kolaylaştırmak, ekonomik kayıpları telafi etmek, olumsuz şartları ortadan kaldırmak ve depremin yaralarını sarmak için devlet ve toplum olarak herkes üzerine düşeni yapmaya çalışmaktadır.
Devlet, sosyal devlet olma anlayışının bir gereği olarak elinde bulunan kamusal araçlarla ekonomik ve sosyal hayata doğrudan veya dolaylı olarak müdahale edebilir. Verginin bu kamusal araçlar arasında en önemlilerinden birisi olduğu söylenebilir. Devlet vergi indirimleri, istisnaları veya muafiyetleri yoluyla sosyal devlet olma gereğini yerine getirmek amacıyla belirli kesimlere vergisel avantajlar sağlayabilir. Vergi kanunlarının hemen hepsinde bu amaca hizmet eden pek çok düzenleme yer almaktadır. Toplumun çoğunluğuna nazaran bireysel hak ve özgürlüklere ulaşmada dezavantajlı kesimler arasında yer alan engelliler için bazı vergiler konusunda pozitif ayrımcılık uygulanması da bu açıdan doğal kabul edilebilir.
Engellilere tanınan önemli vergisel avantajlardan bir tanesi de, 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesi 2 numaralı bendiyle hüküm altına alınmıştır. Bu düzenleme kapsamında belirli tutar ve motor hacimleri belirtilmiş olan araçların, engellilik oranı yüzde 90 ve üzeri malûl ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığa uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından 5 yıl içerisinde bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir. İstisnadan yararlanılarak ilk iktisabı yapılan araçların 5 yıllık süre geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi durumunda ise, engelli vatandaşlarımızın mağduriyet yaşamamaları açısından iktisap edecekleri yeni araçlarda hangi koşullarda ÖTV istisnalarının devam edeceğine yönelik bilgi sahibi olmaları önem arz etmektedir.
Bu çalışmada; engelli ÖTV istisnasından yararlanılarak ilk iktisabı yapılan araçların 5 yıllık süre geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi durumunda, bu araçların yerine yeni araç alımında engellilere ÖTV istisnasının hangi şartlarda uygulanacağı irdelenecektir.
II. MALUL VE ENGELLİLERE SAĞLANAN ÖTV İSTİSNASI VE YASAL DÜZENLEMELER
Malul ve engelli vatandaşların; hayatlarını kolaylaştırmak, toplumla kaynaşmalarını sağlamak, sağ­lıklı vatandaşlar için çok rahat ulaşılabilen hizmetlere onlarında rahatlıkla ulaşmasını mümkün kılmak bakımından motorlu araçlara, sağlıklı insanlardan çok daha fazla ihtiyaçlarının olduğu gerçeğinden yola çıkılarak ve toplumla entegrasyonlarını sağlamak amacıyla yapılan yasal düzenlemelerle malul ve engelli vatandaşlara motorlu taşıt alımında ÖTV istisnası getirilmiştir.
Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 2 nci bendinde;
“(II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;
a) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL’yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, engellilik oranı % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,
b) 87.03 G.T.I.P. numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm3’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi %90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,
c) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL’yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,
d) Bu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki araçların aynı alt bentlerde belirtilen malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki araçları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler tarafından,
Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabının” özel tüketim vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.
ÖTV II Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nde de engelli araç alımlarında ÖTV istisnası uygulamasına yönelik detaylı düzenlemelere yer verilmiştir.
30 Aralık 2022 Tarihli ve 32059 Sayılı Resmi Gazete (2. Mükerrer) “Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 11)” yayımlanmış, araç alımında malul ve engelliler için ÖTV istisnası tutarı 1.004.200- TL olarak belirlenmiştir.
Bu Tebliğ ile Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinin;
a) (II/C/1.2.1) ve (II/C/1.3) bölümlerinin birinci paragraflarında yer alan “450.500 TL’nin” ibareleri “1.004.200 TL’nin” şeklinde değiştirilmiştir.
Buna göre, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin;
87.03 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dâhil bedeli 1.004.200 TL’nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,
87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,
87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin,
engellilik derecesi %90 veya daha fazla olan malul veya engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır.
b) (II/C/5.1) bölümünün üçüncü paragrafında yer alan “450.500 TL’yi” ibaresi “1.004.200 TL’yi” şeklinde değiştirilmiştir.
Buna göre, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin;
87.03 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dâhil bedeli 1.004.200 TL’nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,
87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,
87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin
bizzat kullanmak amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul veya engelliler tarafından ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır.
Bu düzenlemelere göre; engellilik oranı yüzde 90 ve üzeri malûl ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığa uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler, belirli silindir hacmine sahip ve tutarı 1.004.200-TL’ye kadar olan araçları, 5 yıl içerisinde bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisap kapsamında ÖTV istisnasından yararlanarak alabileceklerdir. Bu şekilde ÖTV istisnası uygulanarak araç satın alan malul ve engelliler, 5 yıl geçmeden ikinci bir araç alımında ÖTV istisnasından yararlanamamaktadır.
III. İSTİSNA KAPSAMINDA İLK İKTİSABI YAPILAN TAŞITLARIN “HURDAYA ÇIKARILMASI” HALİNDE İSTİSNA DURUMU