Fırat İNSEL

Değerli Konut Vergisine ilişkin hükümler 7 Aralık 2019 tarihli ve 30971 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Kanun (Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamade Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun) ile düzenlenmiştir. Söz konusu hükümler, 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na eklenen maddelerden oluşmaktadır.9/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa “Değerli Konut Vergisi” kısım başlığı altında eklenen 42 ilâ 49 uncu maddelerinde düzenlenmiştir.

Ancak 2019 yılında ihdas edilen bu vergi piyasalarda, emlak sahipleri arasında, yasal ve anayasal çerçevede çok tartışma konusu oldu. Hatta mali gücüne göre ödeme ilkesine aykırılık ve eşitlik ilkesine aykırılıktan anayasa mahkemesine taşındı. Koranavirüsün hâkim olduğu 2020 yılında birçok maddesi tartışıldı. Bu kadar ses getiren bir servet vergisi olarak kamuoyu baskısı nedeniyle maddeleri bir daha gözden geçirildi. Nihayetinde 20.2.2020 tarih ve 31045 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7221 sayılı Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Emlak Vergisi Kanunu’nun “Değerli Konut Vergisi” ile ilgili düzenlemelerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler her ne kadar kamuoyunu bazı maddeler açısından yatıştırsa da hala tartışma konusu olmaya devam etmektedir.

Emlak vergisi gibi servet vergisi olan değerli konut vergisini daha detaylı olarak açıklayacak alt düzenleme bulunmamaktaydı. Son olarak 15 0cak 2021 tarihinde değerli konut vergisine uygulamasına ilişkin resmi gazetede beklenen genel tebliğ yayınlanmıştır. Makalemizde değerli konut vergisine ilişkin tebliğdeki açıklamalar ışığında mükelleflerini, beyan ve ödeme sürelerini, muafiyet istisnalarını, matrah ve vergi oranlarını değişen maddeler ve tartışılan maddeler çerçevesinde irdeleyeceğiz

1-Değerli Konut Vergisi Konusu

Türkiye sınırları içinde bulunan ve bina vergi değeri 1319 sayılı Kanunun 42 nci maddesinde yer alan tutarı aşan mesken nitelikli taşınmazlar değerli konut vergisinin konusunu teşkil etmektedir. Değerli konut vergisi uygulamasında “mesken nitelikli taşınmaz” kavramı, mesken niteliğini haiz binalar ile birden fazla bağımsız bölümden oluşan binalarda her bir bağımsız bölümü ifade eder. Her bir bağımsız bölüm vergilendirme açısından ayrı ayrı değerlendirilir. Taşınmazın mesken niteliğini haiz olup olmadığı hususunun değerlendirilmesinde, taşınmazın kayıtlardaki niteliğinin yanında fiilen kullanım durumuna da bakılır. Bina vergi değeri, 1319 sayılı Kanunun 29 uncu maddesine göre binalar için hesaplanan bedeli ifade eder. Söz konusu değer, taşınmazın bulunduğu yerdeki belediyeden ilgililerince temin edilir. 7221 sayılı Kanun ile Emlak Vergisi Kanunu’nun “Değerli Konut Vergisi” ile ilgili değişikli sonrası Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün değerli konut vergisine tabi tutulacak mesken nitelikli taşınmaz ile ilgili değer belirleme görevi kaldırıldı. Değer Belirleme İşlemi Emlak Vergisi Kanunu sistematiği içinde gerçekleşecektir. Değerli Konut Vergisinin konusuna Türkiye sınırları içinde bulunan mesken nitelikli taşınmazlardan Kanunun 29’uncu maddesine göre belirlenen bina vergi değeri 5.000.000( 2021 için 5 milyon 227 bin TL) Türk lirasının üzerinde olanlar girmektedir. Verginin matrahı, bina vergi değeri ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nce belirlenen değerden yüksek olanı değil bina vergi değerinin 5.000.000 ( 2021 için 5 milyon 227 bin TL) TL’yi aşan kısmıdır. Değerli konut vergisinde meskenin değerini belirleme görevi Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde olduğu ilk halinde yapılan değer tespitleri çok tartışılmıştır. Çünkü değer tespitlerinin fahiş ve yüksek olduğu konuşulmuştur. Bu gibi tartışmalar nedeniyle ve mahkeme süreçleri nedeniyle değer belirleme görevi bu müdürlüğün görevinden çıkarılmıştır. Sadece Emlak vergisi Kanunu’nun 29 maddesince belediyeler tarafından belirlenen değer esas alınmıştır. Ancak bu değer ile piyasa değerleri arasında da hali hazırda çok uçurumların olduğu tartışılmaktadır. Vergi sadece meskenlere uygulandığından ve mesken olmamasına rağmen mesken olarak kullanılan yani fiili olarak mesken olarak kullanıldığı tespit edilen yerlerinde bu vergiden nasibini alacağı hususu da tartışılmaktadır. Çünkü bu tespitin nasıl yapılacağı ve çok lüks olan işyerlerinden bu verginin alınmaması ancak sadece meskenlerden alınması da halen adaletli olmadığı konuşulmaktadır.

2- Verginin Mükellefi, Mükellefiyet Başlangıcı-Bitişi Ve Muafiyetler

Değerli konut vergisinin mükellefi, mesken nitelikli taşınmazların maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa mesken nitelikli taşınmaza malik gibi tasarruf edenlerdir. Buna göre, mesken nitelikli taşınmaza ilişkin değerli konut vergisini taşınmazın maliki öder. Mesken nitelikli taşınmaz üzerinde intifa hakkı varsa vergi, bu hakkın sahibi tarafından ödenir. Mesken nitelikli taşınmazın maliki veya intifa hakkı sahibi yoksa malik gibi tasarruf edenler vergiyi ödemekle mükelleftir. Bir mesken nitelikli taşınmaza paylı mülkiyet halinde malik olanlar, hisseleri oranında mükellef olurlar. Elbirliği mülkiyette ise malikler vergiden müteselsilen sorumludurlar. DKV mükellefiyeti,

- Mesken nitelikli taşınmazın bina vergi değerinin ilgili yıl için geçerli beyan sınırını (tutarını) aştığı tarihi,

- Vergi değerini tadil eden sebeplerin doğması (örneğin kapsama giren taşınmazın satın alınması veya intikal etmesi) halinde bu değişikliklerin vuku bulduğu tarihi,

- Muafiyetten yararlanıldığı durumlarda muafiyetin sukut ettiği (kaybedildiği) tarihi takip eden yıldan itibaren başlar.

Yanan, yıkılan, tamamen kullanılmaz hale gelen veya vergiye tabi iken muaflık şartlarını kazanan mesken nitelikli taşınmazlardan dolayı mükellefiyet, bu olayların vuku bulduğu tarihi takip eden taksitten itibaren sona erer.

Buna göre 2020 yılında beyana tabi mesken nitelikli taşınmaza öteden beri sahip olan veya 2020 yılında satın alan kişiler bu taşınmaza yılın son günü de sahip iseler 2021 yılında beyanname vermek ve DKV ödemek zorundadırlar.

Bu taşınmazı yeni yılın ilk mesai gününde (4 Ocak 2021’de) satmış olsalar bile 2021 yılında bu taşınmaz için beyanname vermek ve 2021 yılına ilişkin tahakkuk edecek verginin tamamını (her iki taksiti de) ödemek zorundalar. Taşınmazı 4 Ocak’ta satın alan kişinin DKV yükümlülüğü ise 2022 yılından itibaren başlayacağından bu kişi eğer taşınmazı 2021 yılı sonuna kadar satmazsa, 2022 yılında DKV beyannamesi vermek zorunda olacaktır.

Aşağıda yazılı mesken nitelikli taşınmazlar, değerli konut vergisinden muaftır.