Mehmet AKARSLAN

I. Giriş

İşletmelerin karşılaştığı zorlukların başında ayakta kalmalarını sağlayacak gerekli finansman kaynağını yaratmak gelmektedir. Bu zorlukların üstesinden gelebilmek için yeni kaynak yöntemleri bulma ihtiyacı vardır. Bu kaynak yöntemlerinden biri de melek sermaye yöntemidir. Bireysel katılım yatırımcısı olarak adlandırılan melek yatırımcılar, sermayesi olmayan ve başarılabilir bir iş fikrine sahip olan girişimciye finansman sağlamak suretiyle yatırımlara ortak olmaktadır. Dolayısıyla bu süreçte hem melek yatırımcılar hem de girişimciler kazanmaktadır. Melek yatırımcılar, ortaklara mali destek sağlamanın yanı sıra, yönetim, pazarlama ve danışmanlık hizmeti vermekte ve bilgi ve tecrübelerini de aktarmaktadırlar. (2)

2012 yılında Türkiye’de melek yatırımlarının teşviki ile ilgili bir yasa çıkarılmış(3) ve sistem 2013 yılında ikincil mevzuatla başlatılmıştır. Melek sermaye yöntemi tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de gittikçe artmakta ve çeşitli iş kollarında 2013 yılından itibaren bu yönde yatırım yapılmaktadır.

Uluslararası literatürde “iş melekleri” veya “melek yatırımcı” olarak ifade edilen bireysel katılım yatırımcılarının (BKY) mevzuatı, nitelikleri ve bunlara tanınan vergi indirimi uygulamasına ilişkin açıklamalar yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

II. Melek yatırımcıların niteliği ve ilgili mevzuat

1. İlgili mevzuat

Ülkemizde melek yatırımcılığın hukuki alt yapısı ilk olarak 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna(4) 13.06.2012 tarihinde eklenen “Bireysel Katılım Sermayesi” başlıklı Ek Madde 5 ile kurulmuştur. Bakanlığa(5) anılan maddeyle verilen yetki çerçevesinde yürürlüğe konulan, “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik”(6) ile melek yatırımcılık olarak bilinen bu işbirliği modeli, Türkiye’de daha da kapsamlı bir şekilde düzenlenmiş, hukuki altyapı pekiştirilmiştir.

Genel olarak “melek yatırımcı” tabiri yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren ancak finansman ihtiyacı içinde olan girişimcilere, kuruluşlarının çok erken bir döneminde yatırım yapan özel bir yatırımcı tipini tanımlamak için kullanılmaktadır. Bir başka deyişle melek yatırımcı, yeni bir fikir, bir buluş veya bir teknoloji geliştirmiş, ancak bunu ticari bir ürün haline getirmek için yeterince parası olmayan müteşebbis veya müteşebbis adaylarını öz kaynakla finanse eden yatırımcılara denilmektedir. Melek yatırımcılar (BKY), kişisel varlıklarının yanı sıra tecrübe ve birikimlerini de başlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimlere aktarmaktadır.

Sistemin amacı, sermaye ve bilgi yetersizliği ile büyüyemeyen şirketlere, bilgi ve parasal güç sahiplerinin destek vermesi. Böylece pazarı olan üretimin artırılmasını sağlamaktır.(7)

Yönetmeliğin 3’üncü maddesinin (b) bendi uyarınca, “Bireysel katılım sermayesi (“BKS”) bireysel katılım yatırımcılarının bu Yönetmelik kapsamında şirketlere aktardığı nakdi sermayeyi ifade ettiği belirtilirken 3’üncü maddesinin (ç) bendinde, Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) (Melek yatırımcı); “Kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişiler” olarak tanımlanmıştır. Başka bir ifadeyle melek yatırımcı, henüz başlangıç aşamasında olan (Start-up) girişimlerin büyümesi ve gelişmesi için onlara sermaye ve bilgi birikimi desteği sağlayan kişidir. Genellikle başarılı bir iş geçmişine sahip olan üst düzey yöneticilerden veya varlıklı kişilerden oluşmakta olan melek yatırımcılar gelecek vaat ettiğini düşündükleri yenilikçi iş fikirlerine yatırım yaparak onların hayata geçmesini ve gelişmesini sağlamaktadırlar.

Melek yatırımcılar sadece gerçek kişi olabilir, ancak lisans sahibi melek yatırımcıların bir araya gelerek ortak bir yatırım yapmaları da mümkündür. Yönetmelik’in 28 inci maddesi uyarınca, “en az iki lisanslı BKY tarafından bir girişim şirketine beraber yatırım yapılması durumunda, bu yatırımlar BKY ortak yatırımları olarak adlandırılır.” Ayrıca bu ortakların tamamı Türk Ticaret Kanununda anonim şirket ortakları için getirilen hükümlere tabidir… “Girişim şirketi”, BKY’lerin yatırım yapmak amacıyla sermaye koyarak ortak olduğu anonim şirkettir. Bu nedenledir ki ortakların tamamı anonim şirket ortaklarına ilişkin hükümlere tabidir.(8)

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa 6327 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle eklenen Geçici 82 inci madde ile bireysel katılım yatırımcısına vergi indirimi uygulaması getirilmiştir. Bireysel katılım yatırımcısı indirimi ile ilgili usul ve esaslar hakkında ayrıntılı açıklamalar “1 Seri Numaralı Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi Hakkında Tebliğ”de(9) yapılmıştır.

2. Kimler bireysel katılım yatırımcısı (melek yatırımcı) olabilir?