Güven DENİZ

1. Giriş

Belediyelerin görev sorumlulukları 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14 üncü, yetki ve imtiyazları 15 inci, belediyelerin giderleri de aynı Kanunun 60 ıncı maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, belediye bütçesinden yapılan harcamanın; öncelikle mahalli müşterek bir ihtiyacı karşılanmasına yönelik olması, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14 üncü maddesinde sayılmış olan belediyelerin görev ve sorumlulukları ile 15 nci maddesinde sayılmış olan belediyenin yetki ve imtiyazları arasında bulunması ve aynı Kanunun 60 ıncı maddesinde sayılan Belediye giderleri arasında yer alması gerekmektedir.

5393 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi belediyelerin görev, sorumluluk ve yetki alanlarını belediye sınırları olarak belirlemiştir. Belediyeler kendi sınırları içerisinde yaşayan vatandaşlara içerisinde harcama limiti yüklenmiş alışveriş kartı verme ve bu şekilde vatandaşlarının ihtiyaçlarını karşılama usulünü tercih etmektedirler. Söz konusu iş, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında genel olarak açık ihale usulü şeklinde yapılmaktadır. Bu kapsamda, ilgili belediye sınırları içerisinde yaşayan fakir ve muhtaç durumdaki vatandaşlara verilmek üzere içerisinde katma değer vergisi (KDV) dahil belirli bir miktar harcama limiti yüklenmiş ilgili sayıda alışveriş çeki (kartı) alımı işi ihalelerinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 19 uncu maddesinde belirtilen “açık ihale usulü” ile yapılması ve yaklaşık maliyetin yasa gereği KDV hariç olarak belirlenmesi halinde, söz konusu işin ihalesini alan yükleniciye yapılacak hakediş ödemelerine yönelik uygulamalar yazımız içerisinde ele alınacaktır.

2. Belediyelerin Fakir ve Muhtaçlara Yardımı

5393 sayılı Belediye Kanununun 14/a ve 14/b maddesi hükümleri şu şekildedir;

“Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla;

a) İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları (Bu Kanunun 75 inci maddesinin son fıkrası, belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler tarafından, orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları ile Devlete ait her derecedeki okul binalarının yapım, bakım ve onarımı ile tefrişinde uygulanmaz.); sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundadır. Diğer belediyeler de mali durumları ve hizmet önceliklerini değerlendirerek kadınlar ve çocuklar için konukevleri açabilirler.

b) Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; mabetlerin yapımı, bakımı, onarımını yapabilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir. Gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdî yardım yapar ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve antrenörlere belediye meclisi kararıyla ödül verebilir. Gıda bankacılığı yapabilir.”

Türkiye’de belediyelerin görev ve sorumlulukları belirlenirken, bu görev ve sorumluluklar liste şeklinde sıralandığı için liste ilkesi benimsenmiştir. Bu nedenle hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sırası, belediyenin mali durumu ve hizmetin ivediliği esası dikkate alınarak belirlenmektedir. Belediyelere gerek Belediye Kanunundan gerekse diğer kanunlardan doğan bayındırlık, sağlık, sosyal, eğitim, ve kültürel alanlarla ilgili çeşitli görevler verilmiştir. Belediyeler bu görev ve sorumluluklarını yerine getirirken önemli bir takım yetki ve imtiyazlardan yararlanırlar. Belediye Kanunu’nun 15 inci maddesinde bu yetki ve imtiyazlar düzenlenmiştir.

Belediyenin görev ve sorumluluklarının düzenlendiği 5393 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde belediyenin görev ve sorumluluklar sayılırken bu görev ve sorumlulukların yerine getirilmesi hususu mahalli ve müşterek nitelikte olması şartına bağlanmıştır. Belediyeler, kanunlarla başka bir kamu kurum ve kurulusuna verilmeyen mahalli müşterek nitelikteki diğer görev ve hizmetleri de yapar veya yaptırır. Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanır. Yukarıda yer alan maddeye göre belediyelerin görev ve sorumlulukları aşağıdaki şekilde sıralanabilir;

İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı,

Coğrafi ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık,

Zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans, şehir içi trafik,

Defin ve mezarlıklar,

Ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar,

Konut, kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor,

Sosyal hizmet ve yardım, nikâh,

Meslek ve beceri kazandırma, ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.

Nüfusu 50.000’i gecen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar

Ayrıca okul öncesi eğitim kurumları açabilir.

Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir,

Sağlıkla ilgili her turlu tesisi açabilir ve işletebilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir.

Gerektiğinde, öğrencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararıyla ödül verebilir.

Gıda bankacılığı yapabilir.

3. Belediyelerin Fakir ve Muhtaçlara Verilmek Üzere Alışveriş Çeki Alımında KDV Uygulaması