TOLGA ERTEM

1. GİRİŞ
Günümüz dünya ekonomisinin temellerinin oluşmasında ülkelerin bulundukları coğrafyaların kaçınılmaz etkileri olmuştur. Yer aldıkları coğrafya; yer altı ve yer üstü kaynakları, tarıma elverişlilikleri, turizm, ulaşım yolları üzerinde bulunmaları ve kendilerine has iş gücü özellikleri gibi etkenler gelişmişlik seviyelerine doğrudan etkide bulunmuştur. Buradan hareketle Akdeniz havzasında yer alan Türkiye ve İtalya’nın turizm, tarım, sanayi, ticaret, madencilik, ulaşım gibi ekonomik faaliyet alanlarının; bu iki ülkenin bölgesel bazda benzerlik gösteren coğrafyalarının (Batı Anadolu-Ege Bölgesi ile İtalya Batı Kıyıları-Toskana Bölgesi) ekonomik göstergeler bakımından karşılaştırmalı değerlendirilmesi yapılarak öneriler ortaya konulması çalışmamızın özünü oluşturmaktadır.
2. EKONOMİK GÖSTERGELERE ETKİ BAĞLAMINDA COĞRAFYA
Coğrafyanın ekonomik göstergelere etkisini anlatırken aynı/benzer coğrafi özelliklere sahip olan ve haritada baktığımızda bile kıyıdan iç bölgelere doğru üçgen şeklinde benzerlik gösteren Batı Anadolu-Ege Bölgesi ile İtalya Batı Kıyıları-Toskana Bölgesi’nin karşılaştırmasını coğrafi özellikler bakımından ortaya koymak çalışmamın ileriki bölümleri açısından daha sağlıklı veriler ortaya koymamızı sağlayacaktır.
2.1. Ege Bölgesi –“Batı Anadolu”
Ülkemizin yedi coğrafi bölgesinden biri olan Ege Bölgesi; Anadolu yarımadasının batısında Kıyı Ege ve İç Ege (İç Batı Anadolu) olmak üzere iki bölüme ayrılmış olup İzmir, Manisa, Aydın, Denizli, Muğla, Afyonkarahisar, Kütahya ve Uşak illerini barındırmaktadır. Ekonomiye etki eden ve yön veren dağlar, ovalar ve körfezlere sahiptir.
Ege Bölgesindeki şehirler, çoğunlukla ana yolların geçtiği oluklar ve verimli ovaların kenarlarında yer alır; kıyı kesiminde ise körfezlerin kenarlarında bulunurlar. Bu sebeple kentleşme ve nüfus yoğunluğu oldukça yüksektir. Kırsal yerleşmeler, genellikle ovalardaki akarsu kenarlarında ve vadi içlerinde görülür. Türkiye nüfusunun 8’ de 1’ine yakını Ege Bölgesinde yaşamaktadır. Bu nüfusun yarıdan fazlası (%62,2) şehirlerdedir. Ege Bölgesinin ortalama nüfus yoğunluğu ise Türkiye ortalamasının üzerindedir. Nüfus yoğunluğu açısından Marmara Bölgesi’nden sonra ikinci sırada bulunur. Ege Bölümündeki ovalar üzerinde fazla olan nüfus yoğunluğu, İç Batı Anadolu Bölümünde ve Menteşe Yöresinde azalır. Doğal olarak da bu durum üretim farklılıklarını ortaya çıkarır.
Ege Bölgesi kıyı ve iç kesim olarak iki ayrı bölümden oluştuğundan farklı iklim özelliklerini barındırdığı için çok çeşitli tarım ürünü üretimi ile ekonomiye katkı sağlamaktadır. Ege Bölgesi’nde nüfusun çoğunluğu iklim toprak koşulları ve ulaşım kolaylıklarının da elverişliliğiyle geçimini tarımdan sağlar. Kıyı Ege bölümünde Akdeniz iklimine uygun bazı bitkiler (zeytin, üzüm vb.) ağır basar. Kıyı Ege bölümünden, İç Batı Anadolu bölümüne geçildikçe, tarımın niteliği değişir; tahıl ekimi artar ve hayvancılık geçimde daha önemli yer tutar. Tahıl ekiminde buğday başta gelir, onu arpa ve mısır izler. Buğday özellikle Afyon ve Denizli’de üretilir, Bu illeri İzmir, Aydın ve Muğla izler. Arpa ise Afyon ve Manisa illerinde, mısırın da başlıca ekim alanı Manisa’dır. Pirinç ekimine ovalarda az miktarda yer verilir. Bölgede yaş ve kuru sebze üretimine de önem verilir. İklim koşulları uygun olduğu için, turfanda sebze (domates, fasulye vb.) yetiştirilerek diğer bölgelere yollanır. Soğan ve patates ekimi yaygındır; baklagillerden en çok nohut ekilir. Kavun ve karpuz üretimi de yaygın biçimde yapılmaktadır. Bölgede yetiştirilen sanayi bitkileri arasında tütün, pamuk, susam, keten ve şekerpancarı baş sıralarda yer alır. Edremit Körfezi kıyıları yağ zeytini üretimi kesir ağaç sayısı bakımından önemlidir. Üzüm bağlarına da bölgenin her yerinde rastlanır. Üzüm ayrıca şarap ve pekmez yapımında da kullanılır. Kuru üzüm Manisa-İzmir civarında, kış soğuğuna dayanamayan incir ise kıyı kesimlerde özellikle Aydın’da yetişir. Türkiye’deki incir ağaçlarının yaklaşık olarak %81’i Ege Bölgesi’ndedir. Turunçgiller bölgenin özellikle güney kesiminde yetişir; Kuşadası Körfezi ve Bodrum Yarımadası’nda mandalina; Aydın ve Nazilli arasında portakal, limon, mandalina ve turunç yetişir. Akdeniz bölgesi kadar yoğun olmasa da turunçgillerin yetiştiriciliği tarım ürünleri arasında göz ardı edilmeyecek düzeydedir.
Hayvancılık genel manada Ege bölgesini tamamında hemen hemen ekonomik aktiviteler arasında çok fazla paya sahip değildir. Üstelik yakın dönemde otlakların daralması nedeniyle, hayvan sayısında azalma gözlenmektedir. Kıyı kesimde daha çok kıl keçisi, tiftik keçisi ve koyun, iç kesimlerde sığır ve manda besiciliği yaygındır. Balıkçılık ise eski önemini kaybetmiştir. Ancak son yıllarda balık çiftlikleri ile balık üretimi/yetiştiriciliğinde artış yaşanmaktadır. Yine eski önemini yitirmiş olmakla birlikte Bodrum kıyılarında sünger avcılığı yapılmaktadır. Aynı zamanda Ege Bölgesi’nde kümes hayvancılığı ve arıcılık da yapılmaktadır. Ege Bölgesi için hayvancılık diğer üretim çeşitlerinin gerisinde kalmıştır demek yanlış olmayacaktır.
Ege Bölgesi gelişmiş sanayi birikimi ve gücüne sahiptir. Sanayi bakımından Marmara Bölgesi’nden sonra ikinci sırada gelir. Bölümler arasında gelişmişlik ve sanayi oranı bakımından büyük farklılık vardır. Kıyı Ege Bölümü sanayi bakımından daha gelişmiştir. Zaten bölgenin en büyük ve gelişmiş kenti İzmir de bu bölümde yer alır. İzmir sanayisi, fuarı ve ihracat limanı ile bölgenin önemli kentidir. İzmir’de Aliağa Petrol Rafinerisi de bulunmaktadır. İzmir’de otomotiv, madeni eşya, kimya, seramik, dokuma, çimento, sigara ve zeytinyağı, Edremit ve Ayvalık’ta zeytinyağı, Aydın tarım, Manisa sanayi ve tarım, Denizli ve Uşak’ta dokuma, Uşak’ta şeker, seramik, kümes hayvancılığı, altın madenciliği ve deri Afyon Karahisar’da şeker, çimento ve mermer, Uşak, Gördes, Kula, Demirci ve Simav’da halıcılık sektörleri, Aydın da incir işleme fabrikaları vardır. İhracat sıralamasında İzmir, Manisa ve Denizli ilk 10 da kendilerine yer bulmaktadır. İşsizlik oranın en düşük olduğu illerin başında Denizli gelir, nüfusuna oranla en fazla sanayi ve ticaret hacmine sahip olması bu durumda etkilidir. Ege Bölgesi’nde üretilen incir, zeytin gibi ürünlerin sanayileri yapılır. İzmir’de toplanmış olan başlıca sanayi kolları arasında dokumacılık da vardır. Dokumacılık ve tekstil Denizli ve Uşak’ın ilçelerinde oldukça fazladır. Çok çeşitli ekonomik faaliyete sahip olması Ege Bölgesini sanayi üretiminde üst seviyelere çıkarmaktadır.
Ege Bölgesi kıyı şeridinde bulunması dolayısıyla deniz etkisi ve tarihi ve doğal güzellikleri ile ülkemizde Akdeniz Bölgesinden sonra turizm potansiyeli olarak ikinci konumdadır. Birçok tarihi eser, yapıt, kalıntı Efes, Didim, Pamukkale, Hiearpolis, Laodikeia gibi tarihi yerler ve buna ilave olarak doğa harikası sahilleri Fethiye, Bodrum, Marmaris, Didim, Kuşadası ve Çeşme gibi önemli plajları mavi bayraklı sahilleri ile gözde turizm ve tatil bölgeleri mevcuttur. Bacasız sanayi turizmde Ege Bölgesi yarattığı katma değer ile ülke ekonomisine döviz girişi sağlanmasında önemli bir görev üstlenmektedir.
2.2. Toskana Bölgesi - “İtalya’nın Batısı”
İtalya’nın 1934 Anayasası ile kısmi bölgesel özerklik verilmiş 20 bölgesinden birisi olan Toskana kıyıdan iç bölgelere doğru üçgen şeklinde sınırları sahip ülkenin kuzeybatısı diyebileceğimiz bir konumunda bulunan ve Bölgesel başkenti ve idare merkezi Floransa (Firenze) olan bir bölgedir. Toskana Bölgesinin diğer önemli şehirleri Siena, Arezzo, Pistoia, Prato, Lucca, Livorno, Grosseto, Pisa ve Massa Carrara’dır. Yüzölçümü 22,990 km² ve nüfusu yaklaşık 4 milyon olan Toskana bölgesi doğal güzellikleri ve tarihi yapısıyla, güçlü turizm, tarım, tekstil ve makineleşmiş sanayisiyle İtalya ekonomisine katkı veren en önemli bölgelerden biri olarak kendini göstermektedir.
Ekonomik anlamda deniz ve deniz sanayisinden yararlanan Toskana’nın Ligurya Denizi ve Tiren Denizi’nde batı kıyı şeridi vardır; aralarında en büyük adası Elba olan Toskana Takımadaları bulunur. Toskana büyük dağ silsileleri ile çevrili ve çaprazlanmış ve az sayıda ama verimli ovaya sahip olan bölge, tarım için kullanılan engebeli arazinin hakim olduğu bir kabartmaya sahiptir. Tepeler, bölgenin toplam alanının yaklaşık üçte ikisini (%66,5) ve dağlar (en yüksekleri Apeninlerdir), %25 ‘ini oluşturur. Ovalar toplam alanın %8,4’ünü kaplar çoğunlukla Arno vadisinin çevresindedir. Başkent Floransa, Empoli ve Pisa dahil olmak üzere Toskana’nın en büyük şehirlerinin çoğu Arno’nun kıyısındadır.
Akdeniz havzasında yer alan Toskana’da iklim, kıyı bölgelerinde oldukça ılıman ve iç kesimlerde ise daha sert ve yağışlıdır, kış ve yaz arasındaki sıcaklıkta önemli dalgalanmalar vardır. Bölgeye toprak yapıcı aktif bir donma-çözülme döngüsü verir bu da kısmen bölgenin iklim değişikliğini hesaba katar ki bir zamanlar antik Roma’nın temel ekmek sepeti olarak hizmet etmiştir. Görüldüğü üzere coğrafyanın ekonomiye etkisi ve katkısı bu durumda da kendini göstermiştir.
Tarihi eserleri ve sanat merkezleri ile Rönesans’ın doğduğu Floransa’yı merkezinde bulunduran Toskana Bölgesi adeta bir açık hava müzesidir. Kültürü ve tarihi mirasıyla her yıl 5 milyon turisti ağırlamakta ve İtalya ekonomisine katkı vermektedir.
Toskana bölgesi tarımda kendine has üretim yöntemleri ve uygulamaları ile dünyada örnek alınan bir bölgedir. Üst düzey kalitede zeytinlikleri ve üzüm bağları bulunmaktadır. Özellikle zeytinyağı üretimi ile şarap sanayiinden elde edilen ihracat gelirleriyle İtalya ekonomisine katma değer sağlamaktadırlar. Hayvancılık ekonomik katkı olarak diğer sektörlere göre daha az katkı sağlamaktadır. Ancak gelişmiş deri sanayi için hammadde kaynağı olarak kullanılmaktadır.
Madencilik ve mermer bölgenin önde gelen gelir kaynaklarıdır. Özellikle Roma döneminden beri kültürel miras olarak da aktarılan mermercilik hem çıkarılan mermerin kaliteli olmasının yanında kaliteli işçiliklerle de dünya ülkelerine ihraç edilmesini sağlamaktadır. Carrara bölgesinden çıkarılan 1. Derece kalite beyaz mermer tüm dünyada lüks yerleşim yapılarını süslemekte ve ekonomik olarak İtalya ekonomisine döviz aktarılmasına katkı vermektedir.
İtalya’nın hem kültürel, hem de ekonomik açıdan en gelişmiş bölgelerinden biri olarak Toskana Bölgesi oldukça güçlü bir endüstriyel güce sahiptir. 4 milyonluk nüfus gücü ve 1 milyona yakın istihdamı ile İtalya ekonomisine güç katmaktadır. Ticaret hacmi ülke GSYİH’nin 4’te 1’i dir. Madencilik, kuyumculuk, moda-tasarım, tekstil ve dericilik, mobilya, makine sanayi ve tersane, liman ve denizcilik gibi sektörlerle İtalya’da öncü bir bölgedir. Gucci, Salvatore Ferragamo, Fiat ve General Motors gibi dünyaca ünlü markaların üretim merkezleri bulunmaktadır.
3. EGE BÖLGESİ İLE TOSKANA BÖLGESİNİN DÖNEMSEL EKONOMİK VERİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
Ege Bölgesi ile Toskana Bölgesini karşılaştırdığımız çalışmamızın bu bölümünde birbirine benzer yönleri olan iki coğrafyanın hem bu benzerliklerinden hangi sonuçlar ortaya çıktığını gerçekleşmiş verilerle ortaya koymak hem de birbirine çok benzese de farklı sonuçlar veya çıktılar elde edilip edilmediğini denetlemek ya da keşfetmek, çalışmamın sonraki değerlendirme bölümü için yol gösterici analizler temin etmemi sağlayacaktır.
3.1. Ege Bölgesi 2022 Yılı Ekonomik Verileri
2022 yılı, Pandemi sonrası dönemin tamamlanmış ve gerçekleşen ilk dönemi olmuştur. Ege Bölgesi 2022 yılında üretimi ve ürettiklerini ihraç etme başarısı ile değerli bir yılı geride bıraknıştır. Bu kanıya varmamın nedeni ise TÜİK ve Ege İhracatçı Birlikleri(EİB)’nin yayınlamış olduğu gerçekleşen 2022 yılı ekonomik verilerdir.
TÜİK verilerine göre Türkiye’de en fazla ihracat yapan ikinci il olan İzmir yüzde 16 artışla 17 milyar 244 milyon dolarlık ihracatla Ege Bölgesi ihracatının yüzde 54’ünü gerçekleştirdi.
Ege Serbest Bölgesi ve İzmir Serbest Bölgesi, İzmir’in ihracatına 3 milyar 28 milyon dolarlık katkı sağladı. 2022 yılında Manisa 5,1 milyar dolarlık performans ortaya koyarken, Denizli yüzde 2 yükselişle 4,5 milyar dolarlık ihracatla üçüncü sırada yer aldı.
Aydın ve Muğla 2022 yılında 1 milyar dolar barajını aşarak rekora imza attı. Ege Bölgesi ihracatına Aydın yüzde 16 artışla 1,1 milyar dolar, Muğla yüzde 27 artışla 1 milyar dolar, Balıkesir yüzde 17 ivmeyle 934 milyon dolar, Kütahya yüzde 18 artışla 460 milyon dolar, Uşak yüzde 15 gelişimle 426 milyon dolar, Afyonkarahisar yüzde 5 artışla 401 milyon dolar katkı sağladı. 2022 yılında Ege Bölgesi’nin ihracat artış rekortmeni yüzde 27’lik sıçramayla Muğla oldu.
Ege İhracatçı Birlikleri, 2022 yılında yüzde 12 artışla 18 milyar 297 milyon dolarlık ihracata imza attı. Demir ve Demir dışı Metaller Sektörümüz 2,56 milyar dolar, Kimya sektörümüz 2 milyar 81 milyon dolarla 2 milyar barajını geçen sektörler oldu. Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller Sektörümüz 1,62 milyar dolar, Yaş Meyve Sebze ve Mamulleri Sektörümüz 1,25 milyar dolar, Maden Sektörümüz 1,2 milyar dolar, Otomotiv Yan Sanayi Sektörümüz 1 milyar 17 milyon dolar, Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Sektörümüz 1 milyar 1 milyon dolar ihracatla 1 milyar dolar barajını geçtiler.
EİB’te İhracatçı Birliği bulunmayan sektörlerden 2022 yılında 5,7 milyar dolar ihracat gerçekleştirildi. EİB’te İhracatçı Birliği olmayan diğer sektörlere bakıldığında; Ege İhracatçı Birlikleri çatısı altında temsil edilmeyen Egeli kimyacılar, 2022 yılını yüzde 13 artışla 2 milyar 81 milyon dolarlık ihracatla geride bıraktı. Taşıt araçları ve yan sanayi yüzde 20 artışla 1 milyar dolar, elektrik elektronik sektörü 710 milyon dolar, makine ve aksamları 512 milyon dolar, iklimlendirme sanayi 651 milyon dolar, çimento cam seramik ve toprak ürünleri 368 milyon dolar, gemi ve yat sektörü yüzde 40 artışla 49 milyon dolar, savunma ve havacılık sanayi yüzde 239 artışla 311 milyon dolar, halı sektörü 60 milyon dolar, fındık ve mamulleri sektörü 24 milyon dolar, süs bitkileri ve mamulleri yüzde 84 artışla 6 milyon dolar, değerli maden ve mücevherat ise yüzde 144 artışla 1,8 milyon dolar ihracat gerçekleştirdi.
Ege Bölgesi Avrupa ülkelerinden Uzak Doğu’ya ihracat gerçekleştirdi. İzmir ve Manisa’nın ihracatında Almanya, Denizli’nin ihracatında Birleşik Krallık, Aydın’ın ihracatında İspanya, Muğla’nın ihracatında Rusya, Balıkesir’in ihracatında Irak, Kütahya’nın ihracatında İtalya, Uşak’ın ihracatında Çin, Afyonkarahisar’ın ihracatında ABD birinci sırada yer aldı.
İzmir’in ihracatında kimya sektörü lider olarak ortaya çıktı. Kimya sektörü yüzde 14 artışla 2 milyar 473 milyon dolarlık ihracatla İzmir’de ihracatta lider sektör olurken, hazır giyim ve konfeksiyon sektörü İzmir’in ihracatına 1 milyar 447 milyon dolarlık katkı sağladı. İzmirli çelik ihracatçıları yüzde 20 artışla 1 milyar 177 milyon dolarlık ihracat yaparken, otomotiv yan sanayi yüzde 22 artışla 922 milyon dolarlık, elektrik-elektronik sektörü yüzde 48 artışla 801 milyon dolarlık ihracat yaptı. Manisa’nın ihracatında lider sektör 2 milyar 258 milyon dolarla Elektrik-Elektronik sektörü olurken, Denizli’nin ihracatına en büyük katkıyı 1 milyar 329 milyon dolarlık tutarla hazır giyim ve konfeksiyon sektörü sağladı.
2022 yılında Aydın’da madencilik sektörü 232 milyon dolarlık ihracatla birinci sektör oldu. Muğla, 2022 yılında tarihinde ilk kez 1 milyar dolar barajını aşmanın gururunu yaşadı. Su ürünleri ve hayvansal mamuller sektörü, yüzde 27 artışla 673 milyon dolarlık ihracatla Muğla ihracatından aslan payını aldı. Kütahyalı seramik ihracatçıları, 264 milyon dolarlık ihracat performansı ortaya koydu. Su ürünleri ve hayvansal mamuller sektörü yüzde 66’lık rekor artışla 121 milyon dolarla Uşak ihracatında ilk sektör olurken, tekstil sektörü de 97 milyon dolarlık ihracata imza attı. Madencilik sektörü 234 milyon dolarla Afyonkarahisar’ın ihracatında öne çıktı.
2022 yılı Ege Bölgesi için altın yıl olmuştur diyebiliriz. Bunu destekleyen açıklama da Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi’den gelmiştir. Eskinazi yaptığı açıklamada “2022 yılında EİB bünyesindeki 12 İhracatçı Birliğimizin 9 tanesi ihracatını artırdı. Sanayi sektörlerimiz EİB’nin ihracatına yüzde 8 yükselişle 10 milyar 359 milyon dolarlık, tarım sektörlerimiz ise yüzde 17 artışla 6 milyar 727 milyon dolarlık katkı sağlarken, madencilik sektörümüzün ihracatı ise yüzde 11 artışla 1 milyar 207 milyon dolara yükseldi. Demir-demir dışı metaller sektörümüz 2 milyar doları geçti. Bir diğer 2 milyar doları geçen kimya sektörü EİB bünyesinde temsil edilmesi gerektiğini bir kez daha ihracat rakamlarıyla ortaya koydu. 6 sektörümüz ise 1 milyar doları geçti” dedi.
2022 yılını güçlü İhracat rakamları ile tamamlayan Ege Bölgesi için iki tane Serbest Bölgenin İzmir’i en çok ihracat yapan ikinci il konumuna taşıdığını vurgulayan Eskinazi, “Bölgemizin 2022 yılında ihracatı yüzde 11 artışla 31 milyar 417 milyon dolara çıktı. Bu ihracata en fazla katkı koyan ilk üç ilimiz İzmir, Manisa, Denizli oldu. 5 ilimiz milyar dolar barajını geçti. Bugüne bugün Türkiye’de 13 il 3 milyar dolar üstü ihracat yapıyor. İki Serbest Bölgemiz 3 milyar 28 milyon dolar ihracat rakamıyla 68 ili geçmiş durumda. 2022 yılında Menemen ve Bergama ile iki yeni serbest bölge daha kazanmış olduk. 4 serbest bölge ile Türkiye’nin en çok ihracat yapan Bölgesi konumumuzu daha da güçlendireceğiz” diye konuştu.
Önceki bölümlerde değindiğimiz coğrafya-ekonomi bağlantısını gerçekleşen ekonomik verilerle somutlaştırarak ortaya koymak faaliyet gösteren ekonomik alanlarının çeşitliliğini görmek açısından faydalı sonuçlara ulaşmamızı sağlayacaktır. Görüldüğü üzere elektrik-elektronik sanayi, demir çelik sanayi, madencilik, kimya, tarım, seramik ve hayvansal mamuller gibi birçok sektör bulunduğu coğrafyadan hem güç almış ve gelişmiş hem de bu alanları şekillendirerek gücüne güç katmışlardır.
3.2. Toskana Bölgesi Ekonomik Verileri
Toskana Bölgesinin ekonomik verilerine değinmeye geçerken ilk olarak İtalya’nın ekonomik yapısına değinmek ve bilgileri ortaya koymak Toskana Bölgesi şehirlerinin ekonomik çeşitliliğini ve etkinliğini analiz etmek açısından faydalı olacaktır.
T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün hazırlamış olduğu 2022 yılı verilerine sahip “İtalya Ülke Profili” çalışması daha sağlıklı değerlendirme yapmamıza yardımcı olacaktır.
Temel ekonomik göstergeler açısından bakarak tam bir karşılaştırma yapacak olursak; İtalya’nın ihracatına bakıldığında ağırlıklı olarak makine, nakliye ekipmanı, metal ve kimyasallar gibi orta düzey teknoloji gerektiren ürünlerin olduğu görülmektedir. Bunun yanında, gıda ve içecek, tekstil, kıyafet, deri, ayakkabı, seramik gibi İtalyan küçük ve orta ölçekli işletmelerinin belkemiğini oluşturan emek yoğun ürünler de İtalya’nın ihracatında önemli yer tutmaktadır. İtalya’da sadece iki adet serbest ticaret bölgesi bulunmaktadır. Bunlar Venedik Limanı ve Trieste Limanı’dır.
İtalya’nın ihracatında AB üyesi ülkelerinin payı 2001’den beri düşmekteyse de bu oran halen %50’nin üstündedir. Almanya, İtalya’nın ihracatında birinci sırada yer almaktadır. Ülkenin ithalat kalemlerinin başında ise ham petrol, petrol yağları ve gazları, otomotiv ve oto yan sanayi ürünleri, kimyasallar, ilaçlar, mineraller ve demir dışı metaller, makineler ve ekipmanları gelmektedir. İtalya’nın ithalatında AB ülkelerinin payı %60 civarındadır. Almanya İtalya’nın ithalatında da birinci sırada yer almaktadır.
İtalya ekonomisinin ihracat verilerini ortaya koyduktan sonra aynı Ege Bölgesi ekonomik verilerinde yaptığımız gibi Toskana bölgesi için de şehirler üzerinden verileri sıralamak denkleştirme açısından yerinde olacaktır. Toskana Bölgesi ile ilgili derli toplu bilgileri barındıran https://docplayer.biz.tr/ adresinden bu anlamda faydalanıp analizler ortaya koyarak veri analizime katkı sağlayacağım.
Floransa, Kuzeybatı İtalya’daki Toskana bölgesinin başkentidir. Çevresindeki yerleşim alanlarıyla beraber yaklaşık bir milyona yakın nüfusa sahip olan şehir, içinden geçen Arno nehri çevresinde kurulmuştur. Geçmişte olduğu gibi bugün de İtalya ve Avrupa’nın önemli ticaret merkezlerinden biridir. İtalyan Rönesans’ının doğum yeri olarak bilinen Floransa, kültürü ve mimarisiyle dünyaca ünlü bir turizm kentidir. Şehirde önemli sanat galerileri ve müzeler bulunmaktadır. Leonardo da Vinci ve Michelangelo bu tarihi şehirde yetişmiş dünyaca ünlü sanatçılardır. Yine ünlü yazar ve sair Dante Alighieri bu şehirde yasamış ve bu şehirden ilham almıştır. Dünyaca ünlü modacı Gucci’nin merkezi Floransa’da bulunur. Floransa’nın nüfusu diğer İtalyan kentleri gibi yaslı bir nüfustur. 14 yaşın altındaki çocuklar nüfusun sadece %11’ini oluştururken 65 yas üzerindeki emekliler nüfusun %28’ini oluştururlar. Kentin ATAF adıyla bilinen oldukça etkin bir belediye otobüsü sistemi vardır. Floransa’nın Amerigo Vespucci Havaalanı kent merkezine çok yakın olup Lufthansa ve Air France gibi uluslararası uçak firmaları bu havaalanına çok sık seferler yapmaktadırlar. Ticaret merkezi olarak önemli bir şehirdir. Banka ve finans sektörü büyük ölçüde gelişmekte olduğu gibi gelen turistler gelire büyük bir pay bırakmaktadırlar. Floransa’nın ekonomisi; turizm, moda, makine sanayi ve el sanatlarına dayanmaktadır. Ekonomisi ağırlıklı olarak hizmet sektörüne bağlıdır. Şarap ve yağcılık basta gelen sektörlerdir. Çin ve Uzakdoğu ülkelerinin yeni ulusal rakipler olarak ortaya çıkması ile Floransa’nın iç pazardaki payı giderek azalmaktadır. Floransa’da 417.896 çalışanıyla 106.117 adet firma faaliyet göstermektedir.
Toskana bölgesinde bulunan Lucca, geleneksel kültürü, sanatı ve tarihi yapısı ile bugünün en önemli tarihi merkezlerinden birisidir. Ticaret ve sanayi olarak da oldukça gelişmiş olan Lucca’nın ekonomisi tarımsal üretime dayalıdır. Özellikle; üzüm, tahıl, zeytin, meyve yetiştirilir. Sanayide ise tekstil, giyim, mühendislik, inşaat ve kimya endüstrileri önde gelir. Lucca’nın ihraç ettiği ürünler; kâğıt, ayakkabı, metal, yat ve yat malzemeleri, mermer, doğal tas, cam, gıda, tekstil, elektronik eşya, plastik, kauçuk ve kimyasal boyalardır. İthal ettiği ürünler ise; kâğıt, gıda, metal, kimya ve boya, ayakkabı, yat malzemeleri, mermer, doğal taş ve camdır.
Pistoia’nin ekonomisi aktif meyve ve sebze piyasasına dayalıdır. Ayrıca mühendislik, tekstil, mobilya, yiyecek, ayakkabı, mekanik ve plastik fabrikalarına dayalı çeşitli endüstriler de öne çıkmaktadır.
Siena, Toskana bölgesinde denize 322 m. kıyısı olan ortaçağ mimarisi görüntüsüyle, dar sokaklarıyla ve soylu yapılarıyla dikkat çeker. Önemli yapılarıyla estetik bir güzelliğe sahiptir. Ekonomisi tarımsal ticarete dayalıdır. Kültürel faaliyetler; üniversiteler, akademik yapı ve seramik, turizmin gelişmesinde önemli faktörlerdir. Bankacılık ortaçağdan beri uluslararası önem taşır.
Cararra; Alplerin eteklerine 100 m. kadar yakındadır. Yüzyıllardan beri Alplerden çıkarılan değerli Cararra mermerlerinin üretim ve ihracat merkezidir. Marina di Carrara limanı mermer ihracatı için büyük önem arz etmekte ve çok önemli bir yükü kaldırmaktadır.
Görüldüğü üzere Toskana Bölgesi de aynı Ege bölgesi gibi coğrafya-ekonomi bağlantısını en açık ve görünür şekilde gösteren bir konumdadır. Turizm, elektrik-elektronik, kimya, madencilik, tarım, tekstil ve giyim sektörü gibi sektörler bulunduğu coğrafyanın hem şekline bürünmüş hem de ona şekil veren bir duruma gelmiştir.
4.DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER
Yüzyıllar boyunca düşünürler, iktisatçılar, ekonomiye yön verenler ülkelerin bulunduğu coğrafyanın ekonomik faaliyetleri yönlendirdiğini ve gelişimlerine katkıda bulunduğunu dile getirmişlerdir. Coğrafya; yer altı ve yer üstü kaynakları ile ulaşım yolları ve verimli toprakları ile geçmişten günümüze birçok büyük savaşın yaşanmasına neden olmuş bu süreç ekonomik avantaj sağlayacak toprak parçalarının ele geçirilmesi çabasıyla süregelmiştir.
Benzer coğrafyalardan benzer kazanımlar elde edilebilir mi? sorusuna cevap niteliğinde olan bu çalışmamız aslında bize bunun doğru olabileceğine dair kanıtlar ortaya çıkarmıştır. Tabi ki yüzde yüzlük bir aynılıktan bahsetmiyoruz ancak dediğimiz gibi yüksek oranda benzerlikler bulunmaktadır. Buradaki önerimiz benzer coğrafya ve ekonomik faaliyetlerde bulunan bölgelerin etkileşiminin sağlanması rekabetle birlikte kaliteyi daha da arttıracaktır.
Toskana bölgesi de aynı Ege Bölgesi gibi ülkesini batı kıyıları konumunda içeri doğru üçgen biçiminde sınırlara sahip olan bir bölgedir. Aynı zamanda yine Ege bölgesi gibi kıyı kesimleri Akdeniz iklimi etkisinde iç kısımları ise daha dağlık olması sebebiyle denizel iklimin içerileri giremediği daha karasal diyebileceğimiz ve aynı Ege Bölgesi gibi buna uygun tarım ürünlerini yetişmesine olanak veren özelliklere sahiptir. Her iki bölgede çok önemli limanlara sahiptir ve limanlar ülkelerinin ihracatta önemli görevler üstlenen ve katma değer yaratan limanlarıdır. Mermercilik ve mermer sanayi her iki bölgede de önemli ihracat kalemleridir. Zeytincilik ve Bağcılık her iki bölgeyi şekillendiren tarım faaliyetleridir. Tekstil sektörü bu iki bölgenin çok değerli sanayi dalı olup ihracat dolayısıyla ülkelerine döviz girişi sağlamaktadırlar. Bunların yanında tarihi ve doğal güzelliklere sahip olan Ege Bölgesi ve Toskana Bölgesi ülkelerinin bacasız sanayileri olarak her sene yeni rekorlara imza atmaktadırlar.
Ege Bölgesi ile Toskana Bölgesi karşılaştırılmasında ülkemiz için yapılması gerekenleri sıralamam gerekirse önerilerim şunlar olacaktır: Küresel çapta önemli bir yer edinmek istiyorsak kendimize özgü motifleri, kendimize ait ruh ile ortaya koymalıyız. Yenilik ve yaratıcılık unsurlarına titizlikle eğilmeliyiz. Turizm, ticaret, tarım gibi alanlarda dünya çapında merkez olma peşinde koşmalıyız. Anadolu topraklarının hikayelerini çok iyi değerlendirip ürünlerimizde yer vermeliyiz. Diğer coğrafyalardan farklılıklarımızı ortaya koymalı, benzerliklerimizi ise daha üst seviyeye çıkarmalıyız. Halkla ilişkiler çalışmaları, iletişim stratejileri, reklam kampanyaları, dünyaca ünlü yüzlerle çalışmak ve sponsorluklarla bulunduğumuz coğrafyayı dünyaya en iyi şekilde tanıtmalıyız. Gerek görülen sektörlerde uluslararası şirketlerle de işbirliğine gitmeliyiz. Kaliteli üretip kaliteli şekilde pazarlamalıyız. Tabi ki de devletin rolü yani kamunun gücü de bir kaldıraç etkisi ile teşvik ve yatırımlarla her zaman bir dayanak ve yükseltici güç olarak işin içinde olmaya devam etmelidir.
5.SONUÇ
Coğrafya ekonomisi ya da ekonomik coğrafya olarak adlandırabileceğimiz şekilde ele aldığımız çalışmamızda birbirine benzer özellikler barındıran iki bölge olan Ege Bölgesi ve Toskana Bölgesi ekonomik göstergeler bağlamında coğrafya ve dönemsel ekonomik verilerin karşılaştırılması suretiyle analiz ederek değerlendirme ve öneriler getirilmeye çalışılmıştır. Bu bölgesel karşılaştırmadan yola çıkarak ülkemiz bazında değerlendirmelerde bulunacak olursak; yer altı ve yer üstü kaynakları, genç ve dinamik nüfus yapısı, ulaşım yolları üzerinde olması ve lojistik taşımacılığın gelişmişliği, turizm ve tekstil sektörlerindeki tecrübe gibi faktörlerle gerek ülkemizin yer aldığı yakın coğrafyalar olan Akdeniz, Ortadoğu ve Avrasya coğrafyaları gerekse de kıtalararası farklı coğrafyalar özelinde öncü bir güç ve ülke olarak yerimizi sağlamlaştıracağız.
KAYNAKÇA
T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü 2022/2023 Dönemi “İtalya Ülke Profili”
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) “İtalya Hedef Pazar Ülke Analizi”
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) “İhracat 2022 Raporu”
Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) “Cumhuriyetimizin 100. Yıl Dönümünde 2022 Yılı Dünya&Türkiye Ekonomisi ve 2023 Yılına Bakış Raporu
https://tr.wikipedia.org/
https://docplayer.biz.tr/