Mehmet AKARSLAN

7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un(1) 1’nci maddesiyle Gelir Vergisi Kanununa mükerrer 20’nci maddesinden sonra gelmek üzere eklenen Mükerrer Madde 20/A ile kazançları Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesine göre basit usulde tespit olunan mükelleflerin bu kazançları gelir vergisinden müstesna tutulmuştur.

Kazançları istisna tutan madde aşağıdaki gibidir.

“Basit usulde tespit olunan kazançlarda gelir vergisi istisnası:

MÜKERRER MADDE 20/A – Bu Kanuna göre kazançları basit usulde tespit olunan mükelleflerin 46 ncı maddeye göre tespit edilen kazançları gelir vergisinden müstesnadır.”

Yukarıya alınan düzenlemeye bağlı olarak 193 sayılı Kanunun 46, 89, 92 ve 117 inci maddelerinde teknik düzenlemelerde yapılmıştır.

İstisna düzenlemesinin ortaya çıkardığı olumsuzluklar

Kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflerin(2) bu faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerini gelir vergisinden istisna tutan bu düzenlemeyle;

Basit usule tabi mükelleflerden çok daha az gelir elde eden vergiden muaf esnaf grupları, asgari ücretle çalışanlar, düşük tutarlarda kira gelirleri elde edenler vb(3). gelirleri üzerinden tevkifat yoluyla veya beyan suretiyle vergi öderken basit usule tabi olanlar gelirleri için hiç gelir vergisi ödemez hale getirilmiştir(4).

-Basit usulde vergilendirmenin getiriliş gerekçesinin başında yer alan “kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması, belge düzeninin yerleştirilmesi ve vergilendirmede gerçek kazancın esas alınmasının sağlanması…” hususu olumsuz etkilenmiştir(5).

-Kamu vicdanı yönünden basit usule tabi olup nüfusu belirlenecek bir sayının (örneğin iki milyonun) üzerinde olan büyükşehirlerde faaliyette bulunan dolmuş, taksi, servis aracı işleticisi gibi faaliyette bulunan mükellefler muafiyet kapsamının dışında tutulmalıydı, Böyle bir ayrım yapılmamak suretiyle vergilemede adalet ilkesi zedelenmiştir(6).

-Ticari kazançlarını yıllık beyanname ile bildirme yükümlülüğü kaldırılan basit usule tabi mükelleflerden mesken kirası elde edenler, diğer şartları da sağlamaları kaydıyla yıllık 7.000 TL istisnadan(7) faydalanır hale gelmişlerdir. Başka bir ifadeyle ticari kazançları gelir vergisinden istisna edilen basit usule tabi mükellefler kira gelirleri nedeniyle de ya hiç gelir vergisi ödemez ya da sadece istisnayı aşan tutar üzerinden vergi öder hale gelmişlerdir.

-Basit usule tabi mükelleflerin yanında çalışan ve “diğer ücretli” olarak adlandırılan yaklaşık 16.000 işçi işverenlerinden (patronlarından) çok daha fazla vergi verir hale gelmişlerdir. Diğer ücretlinin yanında çalıştığı işvereninden fazla vergi ödemesi durumu 28 yıl önce de ortaya çıkmış ve çarpık durum beş yıl yürürlükte kaldıktan sonra geç de olsa giderilmiştir.(8)

Biz bu çalışmamızda, kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflerin bu faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerini gelir vergisinden istisna tutan anılan düzenlemeyle ortaya çıkan olumsuzluklardan bunların yanlarında çalıştırdıkları “diğer ücretlilerle” ilgili olumsuz hususu irdeledik.

Ücret ve Diğer Ücret

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre ücret gelirleri; gerçek ücretler ve diğer ücretler olmak üzere iki şekilde vergilendirilmektedir. Gerçek usule tabi ücretlerin vergilendirilmesi, ücretten işveren tarafından vergi tevkifatı (kesintisi) yapılması ve elde edilen ücretin belirlenen şartları sağlaması durumunda yıllık beyanname verilmesi yöntemiyle yapılmaktadır.

Diğer ücretli hizmet erbabının ödeyeceği gelir vergisi, hizmetin verileceği takvim yılının ikinci ayında (Şubat) hesaplanmaktadır. Diğer ücretli hizmet erbabının safi ücretleri, takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının %25’i olarak hesaplanmaktadır. 2021 takvim yılı başında sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı 3.577,50 TL olarak belirlenmiştir.

Bulunan safi ücret tutarına vergi tarifesi(9) uygulanarak ödenecek gelir vergisi hesaplanmaktadır.(10) Takvim yılı içinde işe başlayan diğer ücret sahiplerinin vergi matrahı; yıllık diğer ücret matrahından, işe başlama ayı hariç tutulmak suretiyle, o yılın sonuna kadarki aylara isabet eden miktardır. Takvim yılının birinci yarısı içinde işini bırakan diğer ücret sahiplerinden, durumu takvim yılının ikinci yarısı girmeden haber verenlerin ikinci taksite isabet eden vergileri terkin olunur.