Şerife DOĞAN

Avrupa Komisyonu 12 Eylül 2023 tarihinde, Avrupa Birliği (AB)’ndeki büyük ve sınır ötesi işlemlerin vergiye uyum maliyetlerini azaltmaya yönelik önemli bir girişim paketini kabul etti. Bu paketin adı “The Business in Europe: Framework For Income Taxation” ya da kısaca BEFIT olup BEFIT, birden fazla AB üyesi devlette faaliyet gösteren büyük işletmeler için vergi matrahının belirlenmesine yönelik bir kurallar dizisidir. Bu yeni ve tek bir kurallar dizisi grup şirketlerinin vergi matrahını belirlemeyi amaçlamaktadır.
Bu makalede, BEFIT adı verilen yeni kuralların detaylarına ve Komisyonun bu paket içinde yer alan diğer önerilerine yer verilecektir.
Yeni Kurallar Öncesi Yaşanan Gelişmeler
COVID-19 salgınından kaynaklı halk sağlığı sorunları AB tarihindeki en şiddetli ekonomik krize dönüşerek eşitsizliğin artmasına neden olmuş ve sosyal güvenlik ağlarını önemli ölçüde etkilemiştir. Pandeminin, aynı zamanda, ekonominin dijitalleşmeye eğilimini hızlandırarak AB içinde mevcut kurumlar vergisi sistemindeki sorunları ortaya çıkardığı tespit edilmiş olup bu sorunlar aşağıda sıralanmıştır:
1- AB içindeki mevcut kurumlar vergisi sistemi bir asırdan fazla bir süre önce tasarlanmıştır ve mukimlik ve kaynak ilkelerine dayanmaktadır. Küreselleşme ve dijitalleşmedeki gelişmeler bu ilkeleri günümüz ekonomisiyle giderek uyumsuz bir hale getirmekte ve vergi kurallarının iş hayatının gerçeklerine uygulanması giderek zorlaşmaktadır.
2- AB içinde ulusal kurumlar vergisi kurallarının farklı yapısı, sınır ötesi faaliyet gösteren işletmeler için karmaşıklıklar yaratmakta ve 27(1) farklı vergi sistemiyle karşı karşıya gelen mikro, küçük ve orta ölçekli işletmeler yani KOBİ’ler, yeni kurulan şirketler ya da büyümek ve sınır ötesi ticaret/yatırım yapmak isteyen işletmeler için zorluklar yaratmaktadır. Bu durum yatırım ve büyümenin yanı sıra AB’nin rekabet gücüne de zarar vermektedir.
3- Kurum gelirleri ulusal düzeyde vergilendirilirken iş modellerinin giderek karmaşık hale gelmesi ve dijitalleşmesi, işletmeler açısından yüksek uyum maliyetlerine ve çifte vergilendirme risklerine yol açmaktadır. Aynı zamanda bazı şirketler agresif vergi planlama stratejileri yoluyla vergi sistemleri arasındaki boşluklardan yararlandığı için bir bütün olarak vergi sistemine olan güveni zedeleme riski taşımaktadır.
Bu kapsamda, AB’nin COVID-19 sonrası toparlanmasını destekleyen, sınır ötesi yatırımların önündeki engelleri kaldıran adil ve sürdürülebilir büyümeye elverişli bir ortam yaratan sağlam, verimli ve adil bir vergileme ihtiyacı nedeniyle Avrupa Komisyonu (bundan böyle Komisyon olarak anılacaktır.) “21. Yüzyıl için İşletmelerin Vergilemesi” Tebliğini (Business Taxation for the 21st Century) 18 Mayıs 2021 tarihinde yayınlamıştır.
Business Taxation yani İşletmelerin Vergilemesi, vergi yükünün işletmeler arasında adil bir şekilde paylaştırılmasını sağlayacak ve dolayısıyla vergilendirilebilir gelir farklı ülkeler arasında adil şekilde paylaştırılacaktır. Tüm sistemin, uyum maliyetlerini azaltmak için basit olması ve yatırım ve büyümeyi kolaylaştırması hedeflenmiştir. Böylece AB adı verilen “Tek Pazar” güçlenecektir.
Yukarıda adı geçen Tebliğ ile AB içinde yatırım ve girişimciliği teşvik eden ve etkili vergilendirmeyi sağlayan tedbirlerle önümüzdeki iki yıl için bir vergi gündemi oluşturulmaktadır. Dolayısıyla, önümüzdeki iki yıl için AB’nin vergi gündemini aşağıdaki iki konu oluşturacaktır:
1- Adil ve etkili vergileme sistemi sağlamaya yönelik önceliklere odaklanmak,
2- Üretken yatırım ve girişimciliğin teşvik edilmesi.
Söz konusu Tebliğde, BEFIT ile ilgili ayrıntılar verilmiş ve BEFIT’in halen beklemede olan “Ortak Kurumlar Vergisi Matrahı” (Common Consolidated Corporate Tax Base) önerisinin yerini alacağı belirtilmiştir.
AB’nin kuruluş yıllarından itibaren birlik içerisinde kurumlar vergisinin uyumlaştırılması hep tartışılmıştır. 2000’li yılların başından itibaren ortak kurumlar vergisi matrahı gündeme gelmiş ve uzun süren müzakereler ve hazırlıklar sonucunda 2011 yılında direktif taslağı hazırlanmış ve 2016 yılında yenilenmiştir. Hazırlanan direktif taslakları tüm üye ülkelerin onayı temin edilemediği için onaylanamamıştır.
Sonuç olarak da; 2021 Mayıs ayında AB Komisyonu tarafından yeni eylem planı (BEFIT) hazırlanarak mevcut direktif taslakları yerine yeni bir direktif taslağı hazırlanacağı ilan edilmiş ve 12 Eylül 2023 tarihinde BEFIT’in de dahil olduğu öneri paketi yayımlanmıştır.