Abdurrahman ÇALIK

1. GİRİŞ

Çalışma hayatında günlük, haftalık veya aylık periyotlarla ödenen asıl ücretin dışında, fazla çalışma ve tatil çalışması ücretleri ile ikramiye ve pirim gibi ek ödemeler ile de karşılaşılmaktadır.

Bu çalışmamızda, 7349 sayılı Kanun  ile getirilen ve 01.01.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe giren “ücret gelirlerinde asgari ücret istisnası” uygulamasında asgari ücretin üstündeki ücretler ile pirim, ikramiye ve diğer ücret eklerinin vergilendirilme esasları açıklanmaktadır.

2. ÜCRET GELİRLERİNDE ASGARİ ÜCRET İSTİSNASI

7349 sayılı Kanun ile, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasına 18. bent eklenerek, hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan aylık brüt asgari ücret tutarından SGK ve işsizlik sigortası pirimi işçi payları düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna tutulmuştur.

Belirtilen SGK ve işsizlik sigortası pirimleri zaten gelir vergisinden istisna olduğundan, asgari ücret alanların aylık ücretlerinin tamamı ile diğer ücretlilerin her ay aylık brüt asgari ücrete kadarki tutarı gelir vergisinden istisna tutulmuş olmaktadır. Bu istisna, istihdam şekline ve ücret düzeyine bakılmaksızın, gelir vergisine tabi tüm ücretlileri (memurlar dahil) ve her düzeydeki ücret gelirlerinin asgari ücrete kadarki kısmını kapsamaktadır.

Aynı kanunun getirdiği diğer bir düzenleme ile, tüm ücretlerin aylık olarak brüt asgari ücrete kadarki tutarı için damga vergisi istisnası da getirilmiştir.

Asgari ücret istisnasına konu olan ücretler, yıllık kümülatif gelir vergisi matrahının hesabında dikkate alınmaya devam edilecektir. Ancak bu oran, ilgili aylarda sadece istisna tutarını aşan kazancın söz konusu olması halinde ve istisnayı aşan kısım için devreye girecek, ikinci veya daha üst dilime girilen aylarda dahi aylık brüt asgari ücrete kadar tutar için vergi istisnasından yararlanılmaya devam edilecektir.

Yeni uygulama ile tüm çalışanların asgari ücret tutarına kadarki ücretlerinin tamamı vergi dışı tutulduğundan, asgari geçim indirimi uygulaması (GVK Md.32) da tüm çalışanlar için yürürlükten kaldırılmıştır.

3. İSTİSNAYI AŞAN ÜCRETLERİN VERGİLENDİRİLMESİ

3.1. Vergilendirilecek tutar, vergi dilimi ve oran tespiti

Yeni düzenlemede, aylık ücretlerin gelir ve damga vergisi istisnasını aşan kısmı (asgari ücrete ait sosyal güvenlik kesintisi ile birlikte düşünüldüğünde brüt asgari ücreti aşan kısmı) vergiye konu olacaktır.

İstisnayı aşan tutarlara ilişkin gelir vergisi uygulamasında vergilendirmeye esas gelir dilimi ve vergi oranları, asgari ücret istisnası kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirleneceğinden, asgari ücretliler yıl içinde başkaca bir ek ödeme almadıkları takdirde 2022 yılı Ağustos ayında kısmi olarak ve Eylül ayından itibaren tam olarak %20’lik ikinci vergi dilimine gireceklerdir. Ancak sonraki aylarda asgari ücretin üstünde kazançları yoksa bu durum kendilerini olumsuz etkilemeyecek, kümülatif olarak üst vergi dilimine geçildikten sonraki aylarda dahi istisnadan yararlanmaya devam edilecektir. Yalnızca istisnayı (asgari brüt asgari ücreti) aşan aylarda ve aşan kısım ile sınırlı olarak bu vergi oranı devreye girecektir.

3.2. Asgari ücretin üstünde ücret alanlarda uygulama

Ücretleri aylık brüt asgari ücretin üstünde olan hizmet erbabı, aylık brüt ücretleri toplamından sosyal güvenlik ve işsizlik sigortası pirimi işçi payları (toplam %15) ve asgari ücret istisnası ile varsa diğer istisnalar düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden (asgari ücret istisnası kapsamına giren tutarlar da dikkate alınarak hesaplanacak kümülatif matraha göre hangi vergi dilimine giriyorsa o dilim üzerinden) gelir vergisi kesintisine tabi olacaktır. Bu kişiler, üst dilimlere geçtikten sonra dahi, aylık brüt asgari ücrete kadarki vergi istisnasından yararlanmaya devam edeceklerdir.

Ücretlerden kesilen sosyal güvenlik ve işsizlik sigortası pirimi işçi payları zaten gelir vergisinden istisna tutulduğundan (mükerrer uygulama olmaması için) asgari ücrete ait bu sosyal güvenlik kesintileri düşüldükten sonra kalan kısım için gelir vergisi istisnası tanımlanmıştır.

Örnek 1: Aylık brüt 7.000.-TL ücret alan İrfan Usta’nın 2021/Ocak ayı net ücretini hesaplayalım.

A- BRÜT ÜCRET 7.000

B- SGK + İşs.Sig (%15) 1.050

C- SGK + İşs.Sig (Asg.Üc.)(Asg.Üc. x %15) 750,60

D- Asg. Ücret İstisnası(Asg.Üc.-C) 4253,40

E- Diğer istisnalar 0

F- Gelir Vergisi Mat. (A-B-D-E) 1.696,60

G- Gelir vergisi 254,49

H- Damga Vergisi(A-Asg.Üc.) x %0,759 15,15

NET ÜCRET(A-B-D-G-H) 5.680,36

AGİ (kaldırıldı) 0

3.3. İlaveli (31 gün çeken) aylarda uygulama

Aylık sabit ücretle çalışan işçilerin ücretleri (devamsızlık v.b. nedenle eksik çalışma olmadığı sürece) gün sayısına bakılmaksızın sabit bir tutar üzerinden hesaplandığından, bunların belirlenen aylık ücretlerinin 30 günlük brüt asgari ücret tutarında olması halinde tamamı vergiden istisna olacaktır. Aylık ücretlerinin asgari ücretin üstünde olması halinde ise Örnek 1’de belirtilen şekilde vergilendirme yapılacaktır.

Günlük veya saatlik ücretle çalışanlarda ise, 31 gün çeken aylarda eksik çalışma yoksa 31 günlük ücrete hak kazanılacağından, hesaplanan ücretin aylık brüt asgari ücreti aşan kısmı (asgari ücretli ise 1 günlük kısmı) yine Örnek 1’deki gibi gelir ve damga vergisine tabi olacaktır.

3.4. Fazla çalışma, ulusal bayram ve genel tatil çalışması ücretleri