Mahmut ÇOLAK

I- Yasal Dayanak

Asgari geçim indirimi kısaca AGİ; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “asgarî geçim indirimi” başlıklı 32’nci maddesinde aşağıdaki şekilde hüküm altına alınmıştır.

“ Ücretin gerçek usûlde vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulanır.

Asgarî geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5, üçüncü çocuk için %10, diğer çocuklar için % 5’idir. Gelirin kısmî döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgarî geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade yapılmaz.

İndirimin uygulamasında “çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, “eş” tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder.

İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medenî hali ve aile durumu esas alınır. İndirim, yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.

(Ek fıkra: 21/3/2018-7103/6 md.) Net ücretleri, bu Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarife nedeniyle bu maddedeki esaslara göre sadece kendisi için asgarî geçim indirimi hesaplanan asgarî ücretlilere, içinde bulunulan yılın Ocak ayına ilişkin ödenen net ücretin (ilgili yılda geçerli asgarî ücretin dönemsel olarak farklı tutarlarda belirlenmiş olması halinde, yeni asgarî ücretin geçerli olduğu aylar için artışın uygulandığı ilk aydaki ücret üzerinden Kanunun 103 üncü maddesinde yer alan tarifenin ilk dilimindeki oran baz alınarak hesaplanan net ücretin) altında kalanlara, bu tutar ile bu tutarın altında kalındığı aylara ilişkin olarak aylık hesaplanan net ücreti arasındaki fark tutar, ücretlinin asgarî geçim indirimine ayrıca ilave edilir. Bu fıkrada geçen net ücret, yasal kesintiler sonrası ücret tutarına asgarî geçim indiriminin ilavesi sonucu oluşan ücreti ifade eder.

(Ek fıkra: 16/6/2009-5904/2 md.) Ücretlerin vergilendirilmesinde asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra, varsa teşvik amaçlı diğer indirim ve istisnalar dikkate alınır.

Cumhurbaşkanı, indirim konusu yapılacak toplam tutarın asgarî ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartıyla ikinci fıkrada belirtilen asgarî geçim indirimi oranlarını artırmaya veya kanunî oranına kadar indirmeye yetkilidir.

Asgarî geçim indiriminin uygulama dönemleri ve mahsup şekli ile diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.”

II- AGİ Pazarlık Konusu Yapılır mı?

193 sayılı Kanunun 32’nci maddesi gereğince AGİ ücrete dâhil olan bir husus olmadığından pazarlık veya sözleşme konusu yapılamaz.

III- Günlük Ücret Sistemini Uygulayan İşverenler AGİ’yi Nasıl Ödemeli?

Günlük ücret sistemini uygulayan işverenler ayın 28, 29, 30, 31 gün çekmesine bakmaksızın ücret ödemelerini 28, 29, 30, 31 gün üzerinden ödeyen işverenler için ilave asgari geçim indirimi söz konusu olmayacaktır.

Bu durumla ilgili olarak İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen 15.02.2019 tarihli E.63233 sayılı Özelgesinde de, “çalışanlarınıza yapılan ücret ödemelerinin 30 gün olan aylarda 30 günlük, 31 gün olan aylarda ise 31 günlük olarak verilmesi, ilave AGİ uygulamasını etkilemeyecektir.” Denilmiştir.

IV- AGİ Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Hesabında Dikkate Alınır mı?

Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin 18.06.2013 tarihli bir kararında (E.2013/4101, K.2013/11443); AGİ, bireyin veya ailenin asgari geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasıdır. AGİ, bir kimsenin vergi ödeme gücünün ancak, o kimsenin fizyolojik varlığını sürdürebilecek gerekli vasıtalar sağlandıktan sonra söz konusu olabileceği noktasından hareket ederek vergilendirmede sosyal adaleti sağlama amacına yönelik ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda AGİ, işçiye işveren tarafından sağlanan nakdi bir yardım olarak kabul edilemez. Bu nedenle de tazminata esas giydirilmiş ücretin hesaplanmasında AGİ miktarı çıplak ücrete dahil edilemez. Bir başka anlatımla, AGİ giydirilmiş ücretin bulunmasında nazara alınamaz.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 23.10.2014 tarihli bir kararında (E.2012/39082, K.2014/30875);