Soner ALTAŞ

Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı da yalnız mal varlığıyla sorumlu bulunan bir ticaret şirketi türüdür. Ülkemizde 2019 yılı Eylül ayı itibariyle faal olan anonim şirket sayısı 134.699’dur 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(TTK)’nun 480’inci maddesindeki “Kanunda öngörülen istisnalar dışında, esas sözleşmeyle pay sahibine, pay bedelini veya payın itibarî değerini aşan primi ifa dışında borç yükletilemez.” hükmü uyarınca, anonim şirketin kurucuları ve pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumlu olup, şirket borçlarından dolayı şahsen sorumlulukları bulunmamaktadır. Tek borç ilkesi olarak adlandırılan bu yükümlülük, şirketin kuruluşu esnasında ve sermaye artırımında karşımıza çıkmaktadır. Anonim şirkete, kuruluşta ve sermaye artırımında, nakdî sermaye konulması taahhüt edilebileceği gibi üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar ise anonim şirkete sermaye olamaz. Kurucular ve pay sahipleri sermaye olarak şirkete verdiklerini geri isteyemezler.

Şirkete aynî sermaye konulması bilirkişi tespiti dahil bir dizi prosedür gerektirdiğinden, özellikle şirket kuruluşunda ve sermaye artırımında nakdî sermaye taahhüdünde bulunulması kuruculara ve ortaklara büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Şirket alacaklıları açısından en önemli güvence olan sermayenin korunması özel önem taşıdığından, TTK’da sermaye taahhütlerinin yerine getirilmemesi birtakım hukukî sonuçlara bağlanmıştır. İşte bu çalışmada, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu uyarınca anonim şirketin kurucularının ve pay sahiplerinin nakdî sermaye taahhütlerini yerine getirmemeleri halinde karşılaşabilecekleri hukukî sonuçlar üzerinde durulacaktır.

2. ANONİM ŞİRKETTE NAKDÎ SERMAYE TAAHHÜTLERİNİ İFA ETMEMENİN YAPTIRIMI VE HUKUKÎ SONUÇLARI

Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu halka açık olmayan anonim şirketler yönünden sadece esas sermaye sistemini kabul ettiği halde, TTK’da esas sermaye sistemi yanında kayıtlı sermaye sistemi ne de yer verilmiştir. Esas sermaye sistemi ni kabul eden anonim şirketlerin kuruluştaki esas sermayelerinin 50.000 TL’den, kayıtlı sermaye sistemini kabul eden ancak halka açık olmayan anonim şirketlerin başlangıç sermayesi nin ise 100.000.-TL’den az olmaması gerekmektedir.

Şirket sermayesinin tamamının yahut bir kısmının nakden taahhüt edilmesi halinde, nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az %25’inin tescilden önce, kalan %75’inin de şirketin tescilini izleyen 24 (yirmidört) ay içinde ödenmesi yasal bir zorunluluktur. Aynı şekilde, sermaye artırımında nakdî sermaye taahhüdünde bulunulmuş ise, nakden artırılan sermayeyi temsil eden payların itibarî değer lerinin en azyüzde yirmibeşinin sermaye artırımının tescilinden önce, geriye kalanın da tescili izleyen yirmidört ay içinde ödenmesi gerekir. Yasal oranlar bu şekilde olmak üzere, anonim şirketin kuruluşunda ve sermaye artırımında, şirket esas sözleşmesi ile % 25’ten daha yüksek bir tutarın ödenmesinin ve kalan kısmın 24 aydan daha kısa bir sürede tahsilinin kayıt altına alınması mümkündür. Örneğin; kuruluş esas sözleşmesinde veya sermaye artırımına ilişkin kararda (ki, sermaye artırımı da esas sözleşme değişikliği gerektirir) nakden taahhüt edilen sermayenin % 60’ının tescilden önce, kalan kısmının da tescili izleyen 12 ay içerisinde ödenmesi öngörülebilir.

Ancak, uygulamada anonim şirketin kurucuları yahut ortakları –sıcak sermaye ihtiyacı duyulan istisnaî haller dışında- genelde TTK’da yer alan oranları benimsemekte, yani tescilden önce % 25’lik dilimi ödemekte, kalan taahhüdün ödeme süresini ise azami süre olan 24 ay olarak belirlemektedir. Anonim şirketin kuruluşunda ve sermaye artırımında nakden taahhüt edilen sermaye taahhütlerinin % 25’lik ilk çeyrek diliminin ödenmesi her halükarda yapılmaktadır. Çünkü, Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin 69’uncu maddesi anonim şirketin kuruluşunda “Şirket sözleşmesinin ve 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun pay bedellerinin ödenmelerine ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla, pay bedellerinin en az yüzde yirmibeşinin Kanuna uygun olarak bankaya yatırıldığını gösterir banka mektubunun” başvuru belgeleri ile birlikte ticaret sicili müdürlüğüne verilmesini şart koştuğundan, kuruluşta, anonim şirketin tescili için ticaret siciline başvurmadan önce nakdi sermaye taahhüdü ödemeleri için şirket adına bankada özel bir hesap açtırılmakta, nakdî sermaye taahhüdünün % 25’lik kısmı yahut esas sözleşmede öngörülen daha yüksek tutarı her bir kurucu tarafından ayrı ayrı bu hesaba yatırılmakta, banka ödemenin yapıldığına dair ticaret sicil müdürlüğüne hitaben bir mektup düzenleyip kuruculara vermekte, kurucular bu banka mektubunu diğer kuruluş belgeleri ile birlikte ticaret sicili müdürlüğüne ibraz etmekte, şirketin ticaret siciline tescil edilip tüzel kişilik kazanmasını takiben de durum ticaret sicili müdürlüğü tarafından bankaya yazılı olarak bildirilmekte ve bu bildirim üzerine banka özel hesaptaki tutar üzerindeki blokeyi kaldırıp şirketin kullanımına açmaktadır.

Nakdi sermaye artırımında da , Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin 73’üncü maddesi “Şirket sözleşmesinin ve 6362 sayılı Kanunun pay bedellerinin ödenmelerine ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla, pay bedellerinin en az yüzde yirmibeşinin Kanuna uygun olarak bankaya yatırıldığını gösterir banka mektubunun” tescil başvuru belgeleri ile birlikte ticaret sicili müdürlüğüne verilmesini şart koştuğundan, nakdî sermaye artırım taahhütlerinin % 25’lik kısmı yahut esas sözleşmede öngörülen daha yüksek tutarı her bir ortak tarafından ayrı ayrı şirketin ilgili banka hesabına yatırılmakta, banka ödemenin yapıldığına dair ticaret sicil müdürlüğüne hitaben bir mektup düzenlemekte ve bu banka mektubu diğer kuruluş belgeleri ile birlikte ticaret sicili müdürlüğüne verildikten sonra sermaye artırım kararı tescil edilmektedir.

Anılan zorunluluk gereği, anonim şirketin gerek kuruluşunda gerek sermaye artırımında nakdî sermaye taahhütlerinin ilk dilimi kurucular ve ortaklar tarafından tam olarak ve zamanında ödenmektedir. Bu nedenle, nakdi sermaye taahhütlerinin ifasındaki aksaklıklar, ilk dilim dışında kalan %75’lik bakiyenin ödenmesinde yaşanmaktadır.