Özdem SATICI TOPRAK

I- GİRİŞ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre tacirler, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Dolayısıyla tacir olmanın sonuçlarından biri olan defter tutma mükellefiyetine anonim şirketler de tabidir. Anonim şirketlerde ticari defterlerin usulüne uygun tutulması yönetim kurulunun sorumluluğunda olup, bu yükümlülüğe aykırı eylemler idari para cezası ile adli para cezası gerektirir.

II- ANONİM ŞİRKETLERDE DEFTER TUTMA MÜKELLEFİYETİ
II.1. Yasal Dayanak ve İlgili Mevzuat
Ülkemizde 31/03/2023 tarihi itibariyle yaklaşık 184.000 anonim şirket faaliyet göstermektedir.(1) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda ticaret şirketlerinin kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerden ibaret olduğu belirtilmiş ve tacirlerin defter tutmakla yükümlü olduğu, tutulması zorunlu defterlerin türleri, defterlerin tutulma şekli düzenlenmiştir. (TTK Md.124/1, 16/1, 64, 65)
Bu Kanun’un verdiği yetki çerçevesinde Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından müştereken düzenlenen “Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ” 19/12/2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış; söz konusu Tebliğ’de fiziki ortamda veya elektronik ortamda tutulan ticari defterlerin nasıl tutulacağı, defterlere kayıt zamanı, onay yenileme ile açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları düzenlenmiştir.(2)
II.2.Anonim Şirketlerin Tutması Zaruri Defterler
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, anılan Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. (TTK Md.64/1)
Bahsi geçen Kanun ve Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ hükümleri uyarınca anonim şirketler; yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri tutmakla yükümlüdür. (TTK Md.64/3-4, Tebliğ Md. 5/1-3, 10/1) Dolayısıyla limited şirketlerin aksine anonim şirketlerde yönetim kurulu kararları ile genel kurul kararlarının aynı deftere işlenmesine izin verilmemiş ve her iki organ kararları için ayrı defter tutulması zorunlu kılınmıştır.

III-TASDİK YÜKÜMLÜLÜĞÜ
III.1.Açılış ve Kapanış Tasdikine Tabi Defterler
Anonim şirketlerde tutulması zorunlu olan yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri açılış tasdikine tabidir. (TTK Md. 64/3, 13/1) Buna göre, fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin açılış onayları kuruluş sırasında ve kullanmaya başlamadan önce, izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları ise defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar noter tarafından yapılır. Anonim şirketlerin kuruluşunda, ticari defterlerin açılış onayları şirket merkezinin bulunduğu ticaret sicili müdürlüğü tarafından yerine getirilir. (TTK Md.64/3, Tebliğ Md.13/1,3)
Anonim şirketlerde açılış tasdikine tabi tüm defterler için kapanış tasdiki zorunluluğu bulunmamaktadır. Düzenlemeye göre açılış tasdiki zorunlu olan defterlerden sadece yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defteri kapanış tasdikine tabi olup, yevmiye defterinin, izleyen hesap döneminin altıncı ayının sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydın altına noterce “Görülmüştür” ibaresi yazılarak; yönetim kurulu karar defterinin ise izleyen hesap döneminin birinci ayının sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydın altına noterce “Görülmüştür” ibaresi yazılarak mühür ve imza ile onaylanması zorunludur. (TTK Md.64/3, Tebliğ Md.15/1/a-b) Dolayısıyla, 01 Ocak-31 Aralık hesap dönemini kullanan bir anonim şirkette yevmiye defterinin kapanış tasdikinin izleyen faaliyet yılının Haziran ayı sonuna kadar; yönetim kurulu karar defterinin ise yine izleyen yılın Ocak ayı sonuna kadar yerine getirilmesi gerekmektedir. Resmi tatil günleri süreye dahil olup, sürenin son günü resmi tatile rastlarsa tatili takip eden ilk iş gününün tatil saatinde biter.(3) (VUK Md.18/1-4)
III.2.Onay Yenileme Suretiyle kullanılabilecek Defterler