Soner ALTAŞ

1. GİRİŞ

Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun uygulandığı dönemde anonim şirketin kendi paylarını veya pay senetlerini iktisap(1) etmesi, diğer bir deyişle satın alması –sınırlı sayıdaki birkaç istisna haricinde- yasaklanmış ve bu yasağa rağmen anonim şirketin kendi paylarını veya pay senetlerini satın alması veya rehin olarak kabul etmesi halinde yapılan işlemler batıl sayılmıştır. Bunun altında yatan gerekçe ise, şirketin, kötüye giden durumu alacaklılardan veya gelecekteki pay sahiplerinden gizlemek için kendi pay senetlerini satın alabilmesi ve suni olarak değerini artırabilmesi olarak gösterilmiş ve anılan suni değer artırımının önlenmesi için bu yasak kabul edilmiştir(2).

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(3) (TTK(4)) ise, anonim şirketin belirli şartları yerine getirmek suretiyle kendi paylarını satın almasına (iktisap etmesine) izin vermiştir. Anonim şirketin kendi paylarını iktisap etmesi, TTK’nın 379 ilâ 389’uncu maddelerinde düzenlenmiştir. İşte bu çalışmada, anonim şirketin kendi paylarını satın alabilmesi için gerekli şartlar üzerinde durulmaktadır.

2. ŞİRKETİN KENDİ PAYLARINI SATIN ALABİLMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR

Anonim şirket, TTK’nın 379’uncu maddesinin birinci fıkrası uyarınca, kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini (yüzde onunu) aşan veya bir işlem sonunda aşacak olan miktarda, ivazlı olarak iktisap edemez. Bu hüküm, bir üçüncü kişinin kendi adına, ancak şirket hesabına iktisap ettiği paylar için de geçerlidir. Anılan fıkra bir taraftan ivazlı iktisap yasağını koymakta, diğer taraftan da yasağı şirketin esas veya çıkarılmış sermayesinin yüzde onunu aşan iktisap hallerine özgülemektedir. Böylece, TTK’da öngörülen şartlara uymak kaydıyla, anonim şirket, sermayesinin % 10’una kadar kendi paylarını iktisap edebilir. % 10’lık sınırın belirlenmesinde yasanın aradığı itibarî değerdir.

Anonim şirket tarafından esas veya çıkarılmış sermayenin % 10’una kadar satın alınmış payların elden çıkarılması zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak, anonim şirket, şartların uygun olması halinde bu payları sonradan mevcut ortaklara veya hariçten üçüncü kişilere de devredebilir. TTK’nın 379’uncu maddesi uyarınca iktisap edilen payların belli bir süre içinde elden çıkarılması zorunluluğuna ilişkin bir hüküm öngörmemiş olmasının sebebi, bu payların iktisap edilmesi amacının kanunen belirtilmemiş bulunmasıdır(5).

Bu kısa açıklamalardan sonra, anonim şirketin kendi paylarını iktisap edebilmesi için aranan şartlar aşağıda başlıklar halinde irdelenmiştir.

2.1. Genel Kurulun Yetkilendirme Kararı Alması

Anonim şirketin esas veya çıkarılmış sermayesinin % 10’una (yüzde onuna) kadar olan ortaklık paylarını satın alabilmesi için, yönetim kurulunun şirket genel kurulu tarafından yetkilendirilmesi şarttır. Şirketin genel kurulu bu konuda yönetim kurulundan başkasını yetkilendiremez. Örneğin, yönetim kurulu başkanına, Şirketin CEO’suna veya Genel Müdürüne yetki veremez, yetkinin organ olarak yönetim kuruluna verilmesi gerekir. En çok beş yıl için geçerli olacak bu yetkide, ortaktan satın alınacak payların itibarî değer sayıları belirtilerek toplam itibarî değerleriyle söz konusu edilecek paylara ödenebilecek bedelin alt ve üst sınırının gösterilir.

Bu konudaki genel kurul kararı, TTK’nın 418’inci maddesi uyarınca, eğer şirketin esas sözleşmesinde aksine daha ağır bir yetersayı öngörülmemiş ise, sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla yapılan toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile verilir. İlk toplantıda toplantı yetersayısına ulaşılamadığı takdirde, ikinci toplantının yapılabilmesi için herhangi bir toplantı yetersayısı aranmaz ve karar toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile verilir(6). Ancak, TTK’nın m.436/f.1 hükmü gereği, genel kurulun yönetim kurulunu yetkilendirmesi kararında, esas sermaye payını şirkete satacak olan ortak oy kullanamaz.

2.2. İktisap Edilecek Payların Bedellerinin Ödenmiş Olması