Kubilay TÜRKŞEN

1- GENEL AÇIKLAMA

7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun) ile başta Vergi Usul Kanunu (VUK) olmak üzere vergi kanunlarında değişiklik yapılmıştır.(1)

Bu kapsamda VUK’nun amortisman ve şüpheli alacak uygulamasına ilişkin hükümlerinde de değişiklik yapılmıştır.

Yazıda söz konusu değişiklikler ele alınmıştır.

2- AMORTİSMAN HÜKÜMLERİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

2.1-Yasal Düzenleme

Kanun ile VUK’nun amortisman uygulamasına ilişkin hükümlerinde aşağıdaki değişiklikler yapılmıştır.

Kanunun 32. maddesi ile VUK’nun 315. maddesinin birinci fıkrasına “kıymetlerini” ibaresinden sonra gelmek üzere, “320 nci maddenin dördüncü fıkrası saklı kalmak üzere,” ibaresi eklenmiştir.

Kanunun 33. maddesi ile VUK’nun 318. maddesinin birinci fıkrasına “Ayrı ayrı tespit edilen nispetler, 320 nci maddenin üçüncü fıkrası uygulamasında müracaat tarihinden itibaren geçerlidir.” cümlesi eklenmiştir.

Kanunun 34. maddesi ile VUK’nun 320. maddesine ikinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

“Dileyen mükellefler, amortisman işlemine, işletme aktifine yeni kaydedilecek iktisadi kıymetler (ikinci fıkra kapsamındakiler hariç) için bunların kullanıma hazır olduğu tarihte başlayıp ve her bir hesap dönemi için kıymetin aktifte kaldığı süre kadar gün esasına göre amortisman ayırabilir. Sürenin gün olarak hesaplanması için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen faydalı ömür süreleri üçyüzaltmışbeş ile çarpılır.

Mükellefler, Hazine ve Maliye Bakanlığının iktisadi kıymetler için tespit ve ilan ettiği faydalı ömürlerden kısa olmamak üzere amortisman süresini, her yıl için aynı nispet olmak kaydıyla, belirlemekte serbesttir. Şu kadar ki, bu süre Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen sürenin iki katını ve elli yılı aşamaz. Mükellefler bu tercihlerini iktisadi kıymetin envantere alındığı geçici vergi dönemi sonu itibarıyla kullanırlar. Bu şekilde belirlenen amortisman süresi ve oranı izleyen dönemlerde değiştirilemez.”

“Bu maddenin birinci ya da üçüncü fıkrasına göre amortisman hesaplanmasına başlandıktan sonra bu hesaplama şeklinden vazgeçilemez.

Bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

Ayrıca Kanunun 51. maddesi ile de VUK’nun geçici 30. maddesine “Bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten 31/12/2023 tarihine (bu tarihler dâhil) kadar, birinci fıkrada belirtilen kapsam ve şartlar dâhilinde iktisap edilen yeni makina ve teçhizat için aynı fıkra uygulamasından yararlanılabilir. Bu fıkranın uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.” fıkrası eklenmiştir.

Yukarıdaki değişiklikler Kanunun yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.

2.2- Amortisman Uygulamasında Yapılan Değişiklikler

2.2.1- İsteyen Mükelleflere Günlük Bazda Kıst Amortisman Ayırma Hakkı Tanınmıştır

Kanunun 34. maddesi ile VUK’nun 320. maddesine eklenen üçüncü fıkra ile isteyen mükelleflere günlük bazda kıst amortisman ayırma hakkı tanınmıştır. Bu hak Kanunun yürürlüğe girdiği 26.10.2021 tarihinden sonra işletme aktifine yeni kaydedilecek amortismana tabi iktisadi kıymetler için söz konusudur.

İsteyen mükellefler, kıst amortisman konusu olacak iktisadi kıymetlerin kullanıma hazır oldukları tarihten başlamak üzere, bu kıymetlerin her bir hesap döneminde aktifte kaldığı gün esasına göre amortisman ayırabilecektir. Sürenin gün olarak hesaplanması için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen faydalı ömür süreleri üçyüzaltmışbeş ile çarpılacaktır.

Ancak günlük veya yıllık amortisman uygulamasına başladıktan sonra bu uygulama şekli değiştirilemeyecektir.

Ayrıca, günlük bazda kıst amortisman uygulamasında amortisman usulü yönünden herhangi bir belirlememe yapılmadığından, günlük kıst amortisman uygulamasını tercih eden mükelleflerin azalan bakiyeler veya normal amortisman yöntemini uygulamaları mümkün bulunmaktadır.

Günlük kıst amortisman uygulamasının tercih edilmesi halinde, bu tercihin envantere dahil tüm amortismana tabi iktisadi kıymetler açısından geçerli olacağına dair bir belirleme yapılmamıştır. Bu nedenle mükelleflerin diledikleri iktisadi kıymetler için günlük kıst yahut yıllık amortisman uygulamasını tercih etmelerinin mümkün olduğunu düşünüyoruz. Bununla birlikte, iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz eden kıymetlerin tamamı için aynı tercihin yapılması koşulu aranabilir. Bu nedenle konu ile ilgili olarak genel tebliğ bazında yapılacak açıklamaların izlenmesi gerekmektedir.

Kanun’un 33. maddesi ile VUK’nun 318. maddesinin birinci fıkrasına “Ayrı ayrı tespit edilen nispetler, Kanunun 320. maddesinin üçüncü fıkrası uygulamasında müracaat tarihinden itibaren geçerlidir” hükmü eklenmiştir. Bu hüküm uyarınca, günlük kıst amortisman uygulamasına konu iktisadi kıymetlerin; Hazine ve Maliye Bakanlığınca yayımlanan Tebliğ ekindeki listelerde yer almaması veya faydalı ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılan amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortisman nispetlerinde değişiklik yapılması halinde, ayrı ayrı belirlenecek oranlar ilgililerin müracaatta bulundukları tarihten itibaren geçerli olacaktır.

Diğer taraftan faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar kıst amortisman ayrılması uygulaması ise aynen devam etmektedir. Bu kapsamdaki mükelleflere, 320. maddeye eklenen üçüncü fıkrada yer verilen “(ikinci fıkra kapsamındakiler hariç)”hükmü ile binek otomobiller için günlük kıst amortisman uygulaması imkanı verilmemiştir.

Türk vergi sisteminde kıst amortisman uygulaması, daha önce 4008 Sayılı Kanunla getirilmiş, ancak sisteme yöneltilen eleştiriler nedeniyle uygulama kısa bir süre sonra sadece binek otomobiller ile sınırlandırılmıştır. Mevcut kıst amortisman uygulaması, amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer itfa süresinin son yılında yok edildiği için dönemsellik ilkesiyle uyumlu bulunmamıştır. Faydalı ömür esas alınarak, günlük bazda kıst amortisman uygulaması amortisman uygulamasının dönemsellik ilkesiyle tam olarak uyumlu olmasını sağlayacaktır.

2.2.2- Mükelleflere Amortisman Sürelerini Belirleme Konusunda Serbestlik Tanınmıştır