Cengiz TÜRKCAN

1.GİRİŞ

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre 4/1-a kapsamında bulunan sigortalılara bağlanan aylık bağlama sistemi ilk olarak 08.09.1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanun ile yapılmış ve 506 sayılı Kanunu’na eklenen geçici 82. madde ile maddenin yürürlük tarihi olan 2000 yılı başından önce sigortalı olup, 2000 yılından sonra tahsis talebinde bulunan veya ölen sigortalıların aylıklarının hesaplama sistemi değiştirilmiştir.

Diğer değişiklik ise 2008/Ekim ayı başı itibariyle yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un geçici 2. Maddesi ile 2008/Ekim ayı öncesi sigortalı olup, bu tarihten sonra tahsis talebinde bulunan veya ölen sigortalıların aylıklarının hesaplanmasında olmuştur.

Buna göre aylık hesaplama sistemleri;

-2008/Ekim (hariç) öncesi tahsis talebinde bulunan sigortalıların aylıkları bu tarihten önce yürürlükte bulunan gösterge ve 4447 sayılı Kanunla getirilen Sisteme,

-Sigortalılığı 2000 yılından sonra olanlar için sadece 4447 sayılı Kanunla getirilen sisteme,

-Sigortalılığı 2008/Ekim (dahil) ve bundan sonraki bir tarihte başlayanların aylıkları 5510 sayılı Kanunla getirilen yeni sisteme,

-Sigortalılığı 2008/Ekim (hariç) öncesi başlayıp, 2008/Ekim (dahil) sonrası tahsis talebinde bulunanların aylıkları eski ve yeni sistemin birleşiminden oluşan karma sisteme,

göre farklı farklı oluşmuştur.

Bu durum ise sigortalıların farklı aylık bağlama sistemlerine göre hesaplanan aylıkları arasında farklılıklar oluşmasına neden olmuştur.

Bu makalemizde, 506, 4447 ve 5510 sayılı Kanunlara göre aylığın hesabı, aylık bağlama sistemlerinin kuralları ile aylıkların farklılaşmasına ve farklı emekli gruplarının ortaya çıkmasına sebep olan unsurlara açıklık getirilecektir.

2. 2000 YILI ÖNCESİ AYLIK BAĞLAMA SİSTEMİ (506 S.K)

2000 yılından önce aylık bağlanması için tahsis talebinde bulunan sigortalıların aylıkları, katsayı esasına dayalı gösterge sistemine göre;

Aylık = Gösterge x Katsayı x Aylık Bağlama Oranı formülüne göre hesaplanmaktadır.

2.1. Göstergenin Belirlenmesi

Aylıkların hesabına esas gösterge rakamı, sigortalıların ortalama yıllık kazancına göre tahsis talep veya ölüm tarihine ait takvim yılında geçerli olan gösterge tablolarından belirlenmektedir. 506 sayılı Kanun’a 20.06.1987 tarih, 3395 sayılı Kanunla eklenen ek 20. madde ile gösterge tablosunun yanında üst gösterge tablolarına da yer verilmiş olup, gösterge ve üst gösterge tablolarının hazırlanması ek 21. maddede düzenlenmiştir.

Buna göre;

2.2. Üst gösterge tespiti

Sigortalıların öncelikle primi ödenmiş son 10 yıllık prime esas kazançlarının ortalaması ve çalıştığı son sektör dikkate alınarak üst gösterge tespit tablosundan sigortalıların ortalama yıllık kazançlarına göre 1999 takvim yılı sonunda çalıştığı sektör için geçerli olan eşit sayının, tabloda eşit sayı yoksa en yakın sayının karşılığı esas alınarak tespit edilir.

2.3. Üst gösterge tespit tablosundan gösterge tespitinin yapılamaması durumunda

Bu sefer sigortalının primi ödenmiş son 5 yılın prime esas kazançlarının ortalaması esas alınarak gösterge tespit tablolarından gösterge belirlenir. 5 takvim yılına göre bulunan ortalama yıllık kazanç, gösterge tespit tablosu’ndaki en yüksek göstergenin karşılığı olan tavan rakamın üstünde olsa dahi, aylığın hesabında gösterge tablosu’nun en yüksek göstergesi olan (1’inci derece 9’uncu kademe karşılığı 10175) gösterge esas alınır.

Sigortalıların 5 veya 10 yıllık sürelerden daha az yıla ait prime esas kazançlarının bulunması durumunda yine ortalama kazanca göre önce üst gösterge tablosuna bakılır, buradan gösterge tespiti yapılamaması durumunda gösterge tablosuna bakılarak göstergesinin tespiti yapılır.

2.4. Aylık Bağlama Oranının Belirlenmesi