İmdat TÜRKAYA

6245 sayılı Harcırah Kanunu’na göre harcırah; sürekli görev yolluğu ve geçici görev yolluğu adı altında ödenmekte olup geçici görev yolluğu da memuriyet mahalli ve memuriyet mahalli dışındaki görevlendirilmeler nedeniyle ödenmektedir.
2025 yılında işverenler tarafından geçici görevle görevlendirilen personele ödenecek yurtiçi gündelik tutarları 7535 sayılı 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun 4. maddesinde yer alan “Bağlı Cetveller” başlığının (e) bendinde, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri uyarınca verilecek gündelik ve tazminat tutarları (H) Cetveli ile belirlenmiş bulunmaktadır.(2) 2025 yılında geçerli olacak yurtdışı gündelik tutarları (KKTC dahil) ise 10.01.2025 tarihli ve 9396 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile belirlenmiş bulunmaktadır.(3)
Harcırah Kanununa tabi olan kuruluşlar tarafından yurtiçinde yapılacak geçici görevlendirmelerde yapılan harcırah ödemeleri söz konusu (H) Cetvelinde yer alan gündelik tutarları esas alınarak yapılacaktır. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 24. maddesinin 1. bendinde yer alan hükme göre, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler gelir vergisinden istisna edilmiştir.
193 sayılı GVK’nın 24/2. maddesi gereğince de, Harcırah Kanununa tabi olmayan işverenler tarafından yurtiçinde geçici görevlerde; idare meclisi başkan ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına verilecek gerçek yol giderleri ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikler veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddine kadar olan kısmının gelir vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre işverenler tarafından yurtiçinde veya yurtdışında geçici görevlendirmelerde çalışanlara gider karşılığı olarak yapılan harcırah ödemeleri ücret sayılmakla beraber, Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler ile Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiştir. Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından 2025 yılında ödenecek yurtiçi gündelik tutarları, 7535 sayılı 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) Cetvelinde aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan tutarı gelir vergisinden istisna edilmiş olmasını ve en yüksek Devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanına ödenecek gündelik tutarını dikkate aldığımızda; 1.1.2025-31.12.2025 döneminde yurt içi seyahatler için personele ödenecek olan harcırah gündeliğinin gelir vergisinden istisna edilecek tutarı 686 TL olarak belirlenmiştir. Buna göre, 2025 yılında işverenler tarafından personele yurt içi seyahatler nedeniyle ödenen harcırah gündeliğinin 686 TL’yi aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna olacak bu tutarı aşan kısmı ise ücret olarak vergilendirilecektir.
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere, geçici görevli personele gündelik haricinde ödenen konaklama giderinin ödenmesi konusunda ise, 2025 Yılı (H) Cetvelinin dipnotunda yer alan açıklamaya göre; 6245 sayılı Harcırah Kanununun 33 üncü maddesinin (b) fıkrasına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında gündeliklerinin %75 artırımlı miktarı, (d) fıkrasına göre yapılacak ödemelerde ise görevlendirmenin ilk 10 günü için gündeliklerinin %60 artırımlı miktarı, takip eden 80 günü için gündeliklerinin %50’si, müteakip 90 günü için ise müstehak oldukları gündeliklerinin %40’ı esas alınacaktır.
Harcırah Kanunu’na tabi olan ve olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından, hizmet erbabına geçici görev sonrasında ödenecek harcırahından mahsup edilmek üzere görev öncesinde avans ödenebilmektedir. Bu durumda, GVK’nın 24. maddesi kapsamında istisna kapsamında avans olarak ödenen harcırah ödemeleri üzerinden 94/1. maddeye göre gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır. Ancak, avans ödemelerinde damga vergisi kesintisi yapılmaktadır. Diğer taraftan, vergiden istisna edilecek gündelik tutarının üzerinde yapılan ödemelerin, ücret olarak gelir vergisine tabi tutulması gerekmekte olup istisna olmayan kısmın net ödeme olarak kabul edilmesi ve brüt tutarının hesaplanarak, brüt tutar üzerinden tevkifat yapılması gerekmektedir. Ödenen net ücret ile işverence üstlenilen verginin toplamı genel hükümlere göre gider olarak dikkate alınacaktır. İstisna tutarını aşan harcırah ödemelerinin vergilendirilmesinde, diğer ücret ödemelerinin vergi matrahı ile toplanarak, ücretlinin kümülatif vergi matrahına ulaşılması ve ücrete ilişkin vergi tarifesinin uygulanması gerekmektedir.
Harcırah Kanunu’nun 33/b maddesine göre, devamlı ikamet ettikleri yerler dikkate alınarak kurumlarınca belirlenen görev merkezi, mıntıka merkezi ve grup merkezi dışına teftiş denetimi, inceleme veya soruşturma görevi ile gönderilen kişilere gündelik olarak ödenecek tutarlar aşağıdaki yer aldığı üzere artırımlı olarak ödenecektir.

Denetim elemanlarına ödenecek gündeliklerin hesabında (H) Cetvelinin I/B-a bölümündeki Ek göstergesi 8.000 ve daha yüksek olan kadrolarda bulunan memurlar için tespit edilen gündelik tutarları esas alınacaktır. 2025 yılında yapılacak ödemeler için esas alınacak tutar ise (H) Cetvelinin I/B-a bölümü) 680 TL olarak belirlenmiştir. Harcırah Kanunu’nun 33/b maddesinde, devamlı ikamet ettikleri yerler dikkate alınarak kurumlarınca belirlenen görev merkezi, mıntıka merkezi ve grup merkezi dışına teftiş denetimi, inceleme veya soruşturma görevi ile gönderilen kişilere gündelik olarak ödenecek tutarlar belli katsayılar ile çarpımı sonucunda bulunacak tutarlardan ödenmektedir. Buna göre, teftiş, denetim ve inceleme yapanlara 2025 yılında ödenecek artırımlı gündelik tutarları şöyle olacaktır.

Harcırah Kanunu’nun 33/b maddesinin son fıkrasına göre; artırımlı gündelik ödenen denetim elemanlarından, yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere belge bedelini aşmamak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenmesi gerekmektedir. 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) Cetvelinin I. maddesinin dipnotunda yer alan düzenlemeye göre; Harcırah Kanununun 33. maddesinin (b) fıkrasına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında gündeliklerinin %75 artırımlı miktarı; (d) fıkrasına göre yapılacak ödemelerde ise görevlendirmenin ilk 10 günü için gündeliklerinin %60 artırımlı miktarı, takip eden 80 günü için gündeliklerinin %50’si, müteakip 90 günü için ise müstahak oldukları gündeliklerinin %40’ı esas alınacaktır.
Harcırah gündelikleri, aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelikleri veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aşan kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekir. Bu tür hizmet erbabının gündelikleri içinde düşünülmesi zorunlu olan, fiili yemek ve yatma giderlerinin; mesela, otel ve lokantalarda yaptıkları harcamaların doğrudan veya dolaylı olarak işveren tarafından üstlenilmesi halinde söz konusu giderler, yukarıda açıklanan mukayesede esas alınacak gündelik tutarına dahil edilecektir.
Harcırah Kanunu’na tabi olmayan kuruluşlar tarafından hizmet erbabına ödenecek harcırah ödemelerinin vergilendirilmesiyle ilgili olarak 138 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “3. Fiili yemek ve yatmak giderleri” başlıklı bölümünde yapılan açıklamaya göre; Gelir Vergisi Kanununun 24/2 numaralı bendine göre, Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından hizmet erbabına ödenen fiili yemek ve yatmak giderleri, Devlet Memurlarına ödenen gündeliklerle mukayesede dikkate alınmayacaktır. Ancak, yemek ve yatmak giderlerinin tevsik edilmemesi halinde, bu giderlere karşılık olarak verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen miktarı veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşan kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekir. Diğer taraftan, anılan personele fiili yemek ve yatmak giderleri dışında gündelik de ödendiği takdirde bu gündeliklerin tamamının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekecektir. Buna göre;
Harcırah Kanunu’na tabi olmayan kurumların, çalıştırdıkları personele fiili yemek ve yatmak giderlerini belgelendirmeleri şartıyla bu giderlere karşılık olarak verdikleri gündelikler, Devlet memurlarına ödenen gündelikler ile karşılaştırılmaksızın tamamen gelir vergisinden müstesna tutulacaktır.
Yemek ve yatmak giderlerinin tevsik edilmemesi halinde, bu giderlere karşılık olarak verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen miktarı veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşan kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekmektedir.